Een nieuw leven

In zijn vorige autobiografische boek De tijd is op schreef Willem Melchior over de ziekenhuisgang die hij vanwege zijn keelkanker moest maken. Eén van de vragen was of hij nog wel roken kon en in het verlengde daarvan schrijven, want die twee zaken waren zijn hele leven met elkaar verbonden. Alles wat was is het vervolg en daarin beschrijft Melchior hoe de kanker terugkeert waardoor een gedeeltelijke verwijdering van het strottenhoofd noodzakelijk is en er een laryngectomie uitgevoerd wordt, waarna het ademen via een gat in de luchtpijp gebeurt. ‘Zo wordt de prijs die ik voor het roken betaal wel erg hoog.’

Melchior maakt van zijn geschiedenis geen larmoyant geheel, terwijl hij toch voor grote keuzes komt te staan. De schrijver, die zijn hele oeuvre geschreven heeft over de schoonheid van het lichaam en ook in dit boek nog opgewonden kan raken van zijn eigen spiegelbeeld, staat voorafgaand aan de operatie voor de vraag of zijn leven nog zin heeft. ‘Wie in het leven doet wat hij doen moet, is met een jaar of vijftig wel klaar.’ Maar zelfs de gedachten over zelfmoord hebben nog een seksuele kant die humoristisch werkt. Melchior heeft gelezen dat ophanging nog een laatste zaadlozing teweeg kan brengen, maar weet dat als er niets gebeurt het ‘te laat is om me alsnog te gaan aftrekken.’ Dit soort opmerkingen maakt van Alles wat was een individueel boek van een echte schrijver – die zijn heel oeuvre in het teken heeft staan van lichamelijkheid en seksualiteit – in plaats van een algemeen boek over ziekteproces.

Gelukkig pleegt Melchior geen zelfmoord, maar hij beseft wel dat zijn leven er totaal anders uit komt te zien. Hij geeft zich over aan de medische procedures met alle verwachtingen en angsten die daarbij horen en wordt gesteund door zijn moeder en vrienden, maar steekt zijn ergernis over hun overmatige bezorgdheid of juist het gebrek eraan niet onder stoelen of banken. In de meest ontroerende scène ontdekt de schrijver in het stiltecentrum van het ziekenhuis het handschrift van zijn moeder in een boek dat is bedoeld voor de hartenkreten van patiënten en de mensen die voor ze zorgen. ‘Dankbaar voor alles wat was,’ schreef ze erin. ‘Moeder v W’ ondertekent ze de boodschap, eerst alleen met een initiaal, daarna heeft ze nog ‘illem!’ erbij gepriegeld. Dat is het moment waarop Melchior breekt en voor het eerst huilt over alles wat hem is overkomen. En de lezer weent zachtjes mee.

Coen Peppelenbos

Willem Melchior – Alles wat was. Atlas Contact, Amsterdam. 198 blz. € 19,99.

Deze recensie verscheen eerder in een kortere versie in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 30 maart 2018.