Ondertussen in Oegstgeest

Suburbia in Nederland hoeft niet per se over Almere of Nieuwegein te gaan, Oegstgeest volstaat. Daar laat Henk Rijks in zijn nieuwe roman De overblijfvader geen misverstand over bestaan. Het is de hel, moeten we begrijpen, met al die kakelende, veel te welgestelde vrouwen, die weinig anders weten te doen dan elkaar de maat nemen op de verschrikkelijkste manieren. Rijks schrijft over de wereld van de mannenman in de betekenis van de ouderwetse kerel die ‘geen wijf wil worden’, maar aan alles voelt dat er in deze maatschappij veel aan het verschuiven is.

In eerder werk van Rijks kwam hoofdpersonage Tonk van Lexmond ook al voor, in deze nieuwe roman keert hij vanuit het ruige Ecuador terug naar het decadente Nederland, omdat zijn ex Saskia bij een verkeersongeluk om het leven is gekomen en hij juridisch en emotioneel verantwoordelijk is voor hun tweeling Willem en Steven. Tonk was in Ecuador beland na een tamelijk vage deal met justitie in het kader van een getuigenbeschermingsprogramma. Hij had drugs gedeald tot in de hoogste kringen en moest van het toneel verdwijnen. In Ecuador had hij het in de vijf jaar dat hij daar leefde geschopt tot machtige veeboer op een eigen ranch.

Terugkeren naar Nederland was, gezien de deal met justitie, niet vrij van risico’s, maar de man blijkt ondanks zijn drugsachtergrond – hij was zelf ook veelgebruiker – dus toch een geweten te hebben. In Nederland wacht hem de kleingeestige wereld van de eenentwintigste-eeuwse buitenwijk, waar niemand meer in staat blijkt de hoofd- van de bijzaken te onderscheiden. Samen met de gefrustreerde eenbenige Afghanistan-veteraan Maarten Staal zoekt hij naar oplossingen voor toenemend geldgebrek en vormen van wraak op de maatschappij die de hunne niet is.

Henk Rijks schrijft gemakkelijk en in een ongekunstelde stijl, zonder al te veel literaire pretentie. Slechts een enkele keer waagt hij zich aan een summier filosofietje over zulke wijken, bijvoorbeeld dat het bestaan daar vergelijkbaar is met een Philip Glass-compositie:

Het gaat maar door en zo op het eerste gehoor blijft alles eeuwig hetzelfde, repetitief, herhaling op herhaling. En heel af en toe verandert er iets, een minimale verschuiving, een noot erbij, een simpele noot die anders klinkt en die pas opvalt als je heel goed luistert. Meestal heb je pas achteraf door dat er iets anders is, iets is gebeurd, dat er, hoe minimaal ook, wel degelijk progressie is. Maar voor de rest blijft alles hetzelfde. Een lange loop, een uitgesponnen drone, een thema met minimale variaties. Sommige mensen zijn er dol op.

Rijks laat niet na Tonk wild om zich heen te laten schoppen naar alles wat door nuchtere types al snel aanstellerij wordt genoemd of naar pretentie riekt. Het is wel opmerkelijk hoe snel Tonk zijn oude vaderland vergeten blijkt te zijn, want vijf jaar is nu ook weer niet een half mensenleven, zodat zijn als oprecht geschetste verbazing over hedendaagse Hollandse gebruiken en uitdrukkingen nogal vreemd overkomt. En het ligt evenmin voor de hand dat zo’n stoere Hollandse Crocodile Dundee zich erg druk zou maken om de in zijn ogen onthutsend veranderde winkelformule van de Hema, maar misschien moet je dit soort werk ook wel niet al te nauwkeurig willen lezen.

Wat hier telt is de mix van lichtvoetige en graag wat incorrecte maatschappij- en levensstijlkritiek en een spannend verhaal met thriller-elementen, passend in de lucratieve school-Kluun. Zowel Kluun als Rijks zijn afkomstig uit de reclame- en marketingwereld, zodat je gedachten bij de zoveelste vrouwonvriendelijke sneer onwillekeurig even afdwalen naar de getapte jongens van reclamebureau Multilul uit Jiskefet. Vermakelijk is Rijks’ nieuwste beslist en er is een groot publiek voor, zoals ook de makers van de tv-reeks De luizenmoeder inmiddels weten. Neuzend op internet lijkt het er zelfs op dat dit boek, toen Rijks nog bij Atlas Contact zat, in de steigers heeft gestaan als De luizenvader, maar dat de uitgever met die titel achter het net viste toen De luizenmoeder een onverwacht tv-succes werd.

André Keikes

Henk Rijks – De overblijfvader. Pluim, Amsterdam. 260 blz. € 19,99.

(Verschijnt 31 mei.)