Ga door, Sofie Lakmaker! Schrijf! Schrijf!

Voor iemand die enkele jaren geleden door het lezen van een overvloed aan Nederlandse literaire debuten een chronisch PTSS opliep is dit een uitkomst: een sampler, we zouden vroeger, toen we nog Nederlands met elkaar spraken, gesproken hebben van een bloemlezing of iets dergelijks, die tijden komen nooit meer terug, waarin zijn opgenomen publicabele pennevruchten van jong talent dat een literaire thuishaven heeft gevonden bij eerst tijdschrift, toen ook uitgeverij, daarna alleen uitgeverij en nu weer uitgeverij met tijdschrift in boekvorm Das Mag, zodat je je niet door allerlei halfbakken werkjes heen moet worstelen om een idee te krijgen van hoe de zaken er ‘anno morgen’ bijstaan in schrijversland, en ik moet zeggen, het viel niet eens tegen. Natuurlijk is het nog lang niet allemaal volmaakt, dat kan ook moeilijk anders en dat moet je ook helemaal niet willen, schrijven leer je door veel te doen, vooropgesteld dat je enig talent hebt, en dat is hier echt wel voorhanden, bovendien verschillen smaken nu eenmaal, dus een tekst die mij niet raakt kan een ander juist tot tranen roeren en omgekeerd en misschien ben ik wel te oud en te blank om te kunnen snappen waarom het woord ‘kaaklijn’ ineens in de mode is en iemand daar zelfs twee van kan hebben, iets waarover ik liggend op de sofa onder de bladeren van de kamerpalm lang en vruchteloos heb nagedacht. Laat daarom duizend bloemen bloeien en laat het plukken aan ons over.

De grote verrassing in deze verzameling is de mij volkomen onbekende Sofie Lakmaker, van de jaargang 1994, die alles verkeerd doet wat ze maar verkeerd kan doen en mede daardoor een echt geweldig verhaal afleverde. Alleen de titel al is voldoende om het boek met een kreet van ergernis verre van je te werpen. ‘De geschiedenis van mijn seksualiteit’ doet een dertien in een dozijn puberverhaal op feministische grondslag vrezen en dat is het ook, maar dan heel, heel erg goed. Lakmaker raast als een ADHD-er met ADHD door een hilarisch relaas dat alle kanten op gaat en heeft ondanks dat alles onder controle, heeft lak aan welke conventie dan ook, onderstreept en cursiveert woorden of delen daarvan, smijt met stopwoorden (‘gewoon’), gebruikt Hoofdletters Waar Die Eigenlijk Niet Horen, zet met superieure en zeer zelfverzekerde ironie inhoudelijk alles waar iedereen het over eens is op zijn kop en laat je naar adem happend achter.

Een voorbeeld, mag wel even, om een indruk te krijgen. Op een gegeven moment stelt de verteller (Soof, dan wel Soof) vast dat het erg vaak mis gaat tussen haar en de mannen:

Met mis bedoel ik dat het toch zo vaak voorkomt dat je de vrouwen met lange zwierige haren hebt, en de mannen met heel wat korter haar, en dat die vrouwen per saldo gewoon een stuk minder ruimte hadden om te ademen, om grapjes te maken waar werkelijk niemand om lacht, om zelf niet almaar te hoeven glimlachen omdat je anders voor heks wordt uitgemaakt. Dat zijn dingen waar ik me behoorlijk druk om kan maken.
Een dergelijk ontwaakt bewustzijn had ik op mijn achttiende nog niet. Derk en ik maakten erg veel grapjes over minderheden, en dan vooral over lesbiennes. Dat vonden we nou écht opmerkelijke mensen.

Je kon me opvegen. Het enige nadeel is dat deze geschiedenis veel te kort duurt, dus ga door, Sofie Lakmaker, waar je ook bent, en schrijf! Schrijf! Dat ik u lees.

Zeer tevreden dus, ware het niet dat er toch nog een behoorlijke kritische noot valt te kraken. Net in een tijd waarin eindelijk dan de strijd tussen vorm en vent in het voordeel van de laatste is beslecht en we kunnen vaststellen dat niet de stijl een boek tot literatuur maakt, maar de rauwe werkelijkheid van de wereld waarin de auteur opgroeide; net nu anno nu het besef wijd en zijd is doorgedrongen dat je voor het schrijven van een meesterwerk verre moet blijven van de witte machtsstructuren, lezen de korte biografieën achterin dit boek als een staalkaart van wit privilege, alsof de Bijlmer nooit bestaan heeft en nog steeds slaven en masse door de Hollandse dreven worden gejaagd. We zijn benieuwd naar de volgende Sampler.

Enno de Witt

Sampler, literair talent anno morgen. Das Mag, Amsterdam. 244 blz. € 5, e-book gratis. Zie hier voor meer info.