Een beetje andermans ellende komen filmen…

‘Jonge mensen zoals jij die wij hier nodig hadden, hebben de weg naar Europa, naar Amerika, naar Australië gevonden. Ze hebben gekozen voor hun eigen leven. (-) Wij voelen ons in de steek gelaten, geminacht door degenen die wij met onze moedermelk hebben gevoed.’ 

Het verwijt van de man met wie de ik-figuur in Yasmine Allas’ roman Een nagelaten verhaal op de vijfde dag van haar terugkeer in Somalië in gesprek raakt, komt hard aan. ‘Beschaamd sloeg ik mijn blik neer en zei in mezelf: Hij heeft gelijk.’ Want zij, drieëntwintig jaar geleden uit haar geboorteland gevlucht, in Nederland terechtgekomen en daar schrijfster geworden, is zo iemand die in Somalië node wordt gemist. Haar gesprekspartner spreekt van ‘een verraden land met een afgedankt volk.’

Die kan Torretje, zoals ze als meisje werd genoemd, in haar zak steken.

De vrouw die in april 2007 met een cameraploeg van de Nederlandse televisie uit het vliegtuig stapt, bekent een paar dagen later dat ze nooit op het idee is gekomen om over haar land te schrijven. 

De lezer die wel eens een boek opzij legt om naar de televisie te kijken, heeft in de schrijfster ín de roman dan allang de schrijfster ván de roman herkend. Yasmine Allas figureerde in 2006 in een televisieprogramma waarin Paul Rosenmöller haar volgde tijdens haar eerste bezoek aan haar land van afkomst. Genoemde lezer weet dan ook dat de schrijfster zichzelf te kort doet. Wel degelijk heeft Allas in haar eerdere boeken over haar geboorteland en haar landgenoten geschreven, maar niet eerder nam ze de moeite om terug te gaan – dat is waar.

Vanuit een innerlijke onrust die haar in een memorabele scène in het boek in een winterse nacht de straat doet opgaan om vanaf een bankje aan de Amstel haar tante in Australië te bellen, heeft Torretje ja gezegd tegen de programmamaker die hier Rob heet. Zo komt ze aan op een vliegveld waar naast de landingsbaan uitgebrande auto’s staan. In de witte verkeerstoren zit nog hetzelfde gat dat er bijna een kwart eeuw geleden ook al zat. Al die tijd woedde in het land een burgeroorlog.

Van haar eigen jeugd is zo goed als niets meer terug te vinden. De mensen zijn veranderd, ze bejegenen Torretje als de buitenstaander die ze is geworden. Ga jij maar lekker terug naar je land van melk en honing waar je in luxe kunt leven, zeggen ze en ze zeggen het niet eens aardig. Haar aanwezigheid met een televisieploeg wordt gezien als uiting van ongepaste nieuwsgierigheid. Een beetje andermans ellende komen filmen…

Wat had Torretje, of als we haar mogen vereenzelvigen met de schrijfster: Yasmine Allas dán verwacht? Ging ze echt zo onnozel naar Somalië als haar opmerking tegen de eerder aangehaalde man doet vermoeden? ‘Ik ben namelijk op zoek naar mijn verleden,’ zegt ze, nog geen week in haar zwaar gehavende geboortestad. Ze heeft dan al opgemerkt dat ze verlangt naar koud druilerig weer, het begin van de Drie Dwaze Dagen van De Bijenkorf en de bouwputten van de Noord-Zuidlijn.

Meer dan over haar eigen verleden, vertelt Torretje over de jonge jaren van haar moeder die zeer tegen de zin van haar stam trouwt met een soldaat uit het zuiden. Bij de bekendmaking van haar huwelijk valt een dode, bij wijze van vooraankondiging van al het bloed dat nog vergoten moet worden. Tien jaar na de geboorte van de dochter wordt de vader ‘meegenomen’. Dit laatste is een eufemisme.

Een nagelaten verhaal is een mooi geschreven, rijk gelaagd en bij wijlen schokkend boek, waarin machteloosheid en verwondering om voorrang strijden. De zoektocht van Yasmine Allas naar haar verleden heeft in elk geval prachtige literatuur opgeleverd.

Frank van Dijl

Yasmine Allas: Een nagelaten verhaal. De Bezige Bij.

Deze recensie werd eerder gepubliceerd in HP / De Tijd, 6 maart 2010.