De keuzes van een kunstenaar

De jonge student Sebastian Nicolas wil zich bekwamen in de schilderkunst. Omdat hij ooit – door afbeeldingen in een tijdschrift – gegrepen is door het werk van de Baskische schilder Ramón Iriarte vertrekt hij naar Bilbao. De schilder Iriarte had een religieuze achtergrond, sloot zich aan bij de ETA en hielp mee bij terroristische acties. Van zijn schilderwerk is bijna niets meer terug te vinden. Sebastian kan niet goed onder woorden brengen wat hij goed vindt in het werk van Iriarte. ‘Herkenning. Openbaring. Verbondenheid. Ik weet het niet, dat zijn allemaal alleen maar woorden, die geen recht doen aan wat zijn werk in mij teweegbracht.’

In Bilbao groeit hij als kunstenaar onder leiding van een rijke galeriehouder die ook nog een andere jonge kunstenaar als protegé heeft, die voor Sebastian zowel een voorbeeld als een concurrent is. De ‘vogeljongen’ noemt Sebastian hem en hij is door zijn toewijding aan zijn werk de belichaming van de echte kunstenaar. Sebastian is direct verantwoordelijk voor diens vroegtijdige dood, maar in de rest van de roman worden daar weinig woorden meer aan vuil gemaakt. Je zou toch een slepend schuldgevoel verwachten.

De centrale vraag die Matthijs Eijgelshoven in Ochtend op Denmark Hill stelt is of een kunstenaar los van de wereld staat of dat in zijn kunst de wereld moet doorklinken. De roman begint – op een klein hedendaags hoofdstuk na – in 1995 en eindigt tijdens een aanslag in 2017 in Londen, terwijl de beelden van vliegtuigen die de Twin Towers binnenkomen onderweg ook langskomen. Wat kan een kunstenaar daar tegenover zetten?

Kiest Sebastian voor de verstilling, de contemplatie zoals zijn Spaanse galeriehouder hem aanraadt of kiest hij voor commerciëler werk zoals zijn Londense agent wil? Zij weet dat sombere schilderijen klanten afschrikken. Moet je ze daarom maar niet meer maken? Verloochen je dan de kunst of jezelf? In hoeverre moet je als mens in actie komen in plaats van als kunstenaar? Het zijn grote vragen die Eijgelshoven opwerpt. Hij maakt het zich in de roman extra moeilijk door nog meer thema’s aan te roeren, zoals de waarde van vriendschappen met vrouwen en mannen. Zoals zijn vriendschap Pablo, die ook wel seksueel iets met Sebastian wil beginnen. Eijgelshoven laat de roman daarnaast op verschillende plekken afspelen: Brighton, Bilbao en Londen. De roman zou krachtiger zijn geweest met wat minder vrienden en wat minder steden.

Coen Peppelenbos

Matthijs Eijgelshoven – Ochtend op Denmark Hill. Ambo|Anthos, Amsterdam. 244 blz. € 18,99.

Deze recensie verscheen eerder in een verkorte versie in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 27 juli 2018.