Goedbedoeld

Terwijl terroristische aanslagen juist in de eenentwintigste eeuw het nieuws zijn gaan domineren, is de aangevoerde rechtvaardiging er steeds een die van eeuwen her stamt. Altijd gaat het om belediging van een heilig boek of om afscheiding van een groter staatsverband. De werkelijke problemen van de mensheid, zoals de uitputting van grondstoffen, vervuiling van de leefomgeving of de toegenomen kans op pandemieën, vermogen blijkbaar niet het fanatisme op te wekken dat tot ideologisch gemotiveerde massamoord leidt.

In de wereld van Andromeda, de eerst gepubliceerde roman van Jef Schokkaert, is het anders. Verschillende aanslagen en aanslagplegers passeren de revue, en allemaal worden ze gedreven door het verlangen de mensheid te waarschuwen dat haar voortbestaan op het spel staat.

De vertelling heeft een bijzonder ingewikkelde structuur. Tijdlijnen uit 2017, 2020 en 2055 worden dooreengevlochten; wat in de tijd daartussen heeft plaatsgevonden, wordt pas geleidelijk onthuld. Op allerlei plaatsen zijn documenten in facsimile tussengevoegd: brieven, dagboeken, medische rapporten en zelfs een complete doctoraalscriptie. Verschillende van de opgevoerde personages hebben een familieband, maar de lezer hoort pas laat wie de broer of de kleindochter van wie is.

Centraal staat het thema van de onbedoelde gevolgen: zo is bijvoorbeeld het einde van de Eerste Wereldoorlog, door de terugreis van de soldaten en de hartelijke omhelzingen die hun ten deel vielen, oorzaak van de snelle verspreiding van de Spaanse griep, die aanzienlijk meer doden heeft geëist dan de oorlog zelf. Dit thema wordt expliciet uitgewerkt in een geciteerde congreslezing, maar ook in de plot zelf is het verschijnsel aan te wijzen. Zo heeft de actie die de vrouwelijke hoofdpersoon als tiener heeft gevoerd om het plaatselijke bos en de bijbehorende fauna te redden vijftig jaar later indirect haar eigen dood ten gevolge.

‘De verraders van heden zijn de helden van morgen’ is een zinspreuk die met enige nadruk voorbijkomt. En inderdaad: de vermeende daders van een bomaanslag in 2020 worden in 2055 geëerd met een monument. Op welke wijze het doen ontploffen van een hotel de mensheid ten goede is gekomen wordt echter niet uitgelegd.

Het boek is bepaald spannend en moeilijk terzijde te leggen. Wat niet helemaal bevredigt is dat we de personages vooral leren kennen door hun daden, gezien door de ogen van anderen. Naar wat ze bezielt, kunnen we alleen raden. Ook zijn er wat slordigheden die storen. De naam Margaret wordt verkeerd gespeld. De lijnen van de ondergrondse in Londen worden aangeduid met nummers in plaats van namen. Het personage Greenfield heet na verloop van tijd ineens Greenleaf. Heeft de uitgever geen redacteuren die op zoiets letten?

Lex Bijlsma

Jef Schokkaert – Andromeda. Vrijdag, Antwerpen, 414 blz. € 22,50.