Elanus ziet alles vlijmscherp

Zowel in haar volwassenenromans als in de vier naar het Nederlands vertaalde adolescentenromans kiest de Oostenrijkse Ursula Poznanski voor een mysterieuze sfeerschepping en een schijnbaar complex netwerk van verhaallijnen, eigen aan het genre van de thriller. In Layrers (2017) verrijkte de auteur de ondertussen bekende, wat voorspelbare verhaalstof met elementen uit fantasy en sciencefiction. Een geslaagde alliantie leverde dat nog niet op; de ongewone plot weet aanvankelijk wel te boeien, maar Poznanski verliest zich gaandeweg in lange, descriptieve passages, door een resem aan toevalligheden gedomineerd. Benieuwd of Elanus, dat op diezelfde leest geschoeid lijkt, wel kan overtuigen.

Protagonist is de hyperintelligente zeventienjarige Jona, gezegend met een studiebeurs voor topuniversiteit Hess, maar met een gebrek aan sociale vaardigheden. Z’n snedig, vaak sarcastisch commentaar op de hem omringende wereld, maakt Jona niet bepaald geliefd. Wanneer z’n gastgezin enkele minuten te laat aan het station arriveert, leidt dat tot volgende overpeinzing:

Waarschijnlijk hadden ze vanochtend uit het raam gekeken, een depressie gekregen en besloten vroegtijdig een einde aan hun leven te maken. ‘Verstandige keus,’ mompelde Jona.

Een enkele keer levert dit weleens humoristische scènes op, maar Poznanski kan moeilijk maat houden, en dat haalt het komisch bedoelde effect weer onderuit. Qua karakterisering biedt de auteur echter wel een onderhoudend portret van een sociaal onaangepast individu, waardoor toch een zekere mate van empathie ontstaat.

Via karig gedeelde informatie slaagt Poznanski er aanvankelijk in om de spanningsboog secuur op te bouwen. In z’n nieuwe omgeving zoekt Jona potentiële ‘slachtoffers’ om hen met Elanus, z’n eigenhandig gebouwde drone, te bespioneren. Wat als onschuldige spelletje begint, krijgt verregaande consequenties als Jona moet liegen en bedriegen om z’n activiteiten in het verborgene te houden. Wanneer het jeugdig genie bij wijze van ‘experiment’ ook nog anonieme dreigbrieven verstuurt, vallen al snel enkele slachtoffers. Zo ontspint Elanus zich tot een complexe thriller, bestaande uit een netwerk van zijlijntjes. Dat levert echter niet altijd boeiende lectuur op. Deze lijvige adolescentenroman (334 bladzijden) bevat behoorlijk wat overbodige passages, o.a. gedetailleerde verslagen van Jona’s dagverloop, wat de spanningsboog meermaals nodeloos onderbreekt.

Het verhaal rond de drone blijft aannemelijk, maar daarnaast integreert Poznanski een resem aan toevalligheden; Jona blijkt wel erg vaak op het juiste ogenblijk op de juiste plaats, zodat hij probleemloos gesprekken kan afluisteren of interessante mensen leert kennen. Zijn onbezonnen acties blijven vanzelfsprekend niet zonder gevolgen: Jona wordt bespioneerd en achtervolgd, en z’n gastgezin blijkt er een verborgen agenda op na te houden. Een macabere ontdekking verleent het verhaal een andere wending, en zo wordt Elanus in extremis best nog even spannend. Toch laat Poznanski ook hier kansen liggen: te veel open plekken vult de auteur zelf al in, en dat is gezien het genre niet meteen de beste optie. Waarom niet de (jeugdige) lezers wat langer in het ongewisse laten en ondertussen appelleren aan hun verbeeldingsvermogen en kritische zin?

Net zoals in eerder werk slaagt Poznanski niet volledig in haar opzet om het genre van de jeugdthriller naar een hoger niveau te tillen. Met Elanus levert ze weliswaar een verdienstelijke poging met een doordachte complottheorie. Aan de uitwerking schort echter één en ander; met meer dan 330 pagina’s in een eerdere kleine druk is deze thriller gewoonweg te lang. Teveel pagina’s focussen uitgebreid op Jona’s dagelijkse bezigheden en onderbreken telkens nodeloos de spanningsboog. Bovendien mag Poznanski best wat meer vertrouwen hebben in haar publiek; ze hoeven echt niet alles voorgekauwd te krijgen, maar kunnen zelf ook wel één en ander met elkaar in verband brengen. De auteur overtuigt wel met de geslaagde karakterisering van een sociaal onaangepast figuur. Maar daarvoor hoef je geen jeugdthriller te lezen, natuurlijk.

Jürgen Peeters

Ursula Poznanski – Elanus. Lemniscaat, Rotterdam. 334 blz. € 19.95.