Detentieroman

Een groot literair talent mogen we Rachel Kushner uit Eugene, Oregon gerust noemen. Met haar tweede roman De vlammenwerpers (2015) bewerkstelligde ze een internationale doorbraak en voegde zich met haar vervreemdende, afstandelijke stijl in het kamp van de Don DeLillo-troonpretendenten. Haar derde roman is Club Mars en deze speelt zich voor een groot deel af binnen de muren van een Californische vrouwengevangenis. Kushner deed hiervoor research door gesprekken te voeren met pro-Deoadvocaten, strafrechters en gedetineerden. Er ontstond bij haar een soort van begrip, misschien wel respect voor de wijze waarop de verliezers van de maatschappij pogen te overleven in het meedogenloze Amerikaanse gevangenissysteem. Deze roman is een geslaagde poging daar aandacht voor te vragen.

Kushner laat ons kennismaken met Romy Leslie Hall, 29 jaar en veroordeeld tot twee keer levenslang plus zes jaar. Deze strafmaat geeft al gelijk de waanzin aan van het Amerikaanse strafsysteem. En waarvoor deze buitenproportionele straf? Dat gaat Rachel Kushner ons vertellen, al is het bij monde van Romy. Bij aanvang van de roman is Romy op weg naar de vrouwengevangenis met het strengste regime van de Verenigde Staten; ‘op weg naar een leven in een betonnen bak.’ Romy koestert geen illusies:

Ik maak geen plannen voor een lang leven. Ook niet per se voor een kort leven. Ik heb helemaal geen plannen. Of je nu plannen maakt of niet: je blijft toch gewoon bestaan totdat je niet meer bestaat, en dan zijn al je plannen zinloos.

Vóór de gevangenis werkte Romy als lapdanseres in Club Mars, een morsige stripclub in het centrum van San Francisco. Kushner wisselt telkenmale van omgeving, van de vuile, met junks en uitschot bezaaide straten van San Francisco naar de zo’n beetje identieke Stanford-gevangenis. Vele personages passeren de revue, soms vanuit wisselend perspectief. Neem nou de proleet KurtKennedy, of de zielige Gordon Hauser, afgestudeerd in Engelse literatuur, maar veroordeeld tot een baan als docent bij het Californische gevangeniswezen, of de enigmatische en beroemde Betty LaFrance, veroordeeld voor grootschalige oplichting en moord, of haar aan lager wal geraakte politievriendje Doc, corrupt tot op het bot en altijd geil:

Ze spoot de olie in haar hand en smeerde Doc en zichzelf ermee in en dan deden ze het glibberige in-uit terwijl ze stonden, waarbij Doc haar tegen een stapel kratten met bierblikjes duwde. Een toeschietelijke dame, die altijd blij deed, alsof ze trots was op Docs orgasme, alsof hij haar grote kleine jongen was die haar een bos lange rode rozen kwam brengen door klaar te komen op de binnenkant van haar dijen.

Rachel Kushner legt het allemaal feilloos bloot. In hard en meedogenloos proza, maar ook invoelend en met empathie. Kushner laat ons lezers beseffen dat al die honderdduizenden uitzichtloze levens, al die slachtoffers van de bikkelharde maatschappij die maar doorwroeten in die smerige onderkant, uiteindelijk in die uitzichtloze gevangenis eindigen. En waarvoor? Want het is des te schokkender er achter te komen waarom Romy Hall een gevangenisstraf van twee keer levenslang uit moet zitten. Club Mars is een literaire aanklacht en een fascinerende, overtuigend gecomponeerde roman ineen. Stijl, actuele thematiek en een vlammende boodschap katapulteren Rachel Kushner naar de voorhoede van literair Amerika.

Wiebren Rijkeboer

Rachel Kushner – Club Mars. Vertaald door Lidwien Biekmann en Maaike Bijnsdorp. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen. 366 blz. € 21,99.