Snel, sneller, snelst

In meerdere opzichten is het tweeluik Bonneville van de Belgische tekenaar Marvano (Marc van Oppen) een bijzondere leeservaring. Om te beginnen heeft het verhaal over de zogenaamde Land Speed Records een afwijkende narratief: voor de basis van Bonneville gebruikte Marvano het (fictieve?) manuscript Salt of the Earth van de Belgische Zeldine Johnson, die in 1959 als jong meisje naar de Verenigde Staten emigreerde. Marvano bleef in zijn uitwerking dicht op het manuscript; Bonneville leest als een goed gedocumenteerd dagboek, waarin de feitjes en cijfers van Johnson een prominente rol innemen.

De naam Bonneville verwijst naar de recordpiste op de immense zoutvlakten van Utah, de Bonneville Salt Flats, waar de omstandigheden ideaal zijn om records te vestigen met zelfgebouwde racewagens. In de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw werd serieus werk gemaakt van snelheidsrecords. De twee albums van Bonneville, Vier nul zeven en 1968, documenteren minutieus alle pogingen, inclusief voorbereidingen en technische specificaties. Al die omtrekkende bewegingen halen de vaart behoorlijk uit het verhaal: al gauw is helder dat hier meer werk wordt gemaakt van accurate geschiedschrijving dan van een avonturenverhaal. Dat pakt overigens goed uit, het is geenszins een diskwalificatie. Marvano’s benadering lijkt op die van Jiro Taniguchi in zijn vijfluik The summit of the gods, een uitvoerige vertelling over alpinisme van bijna tweeduizend pagina’s, al heeft Marvano al eerder blijk gegeven van een grondige, historisch verantwoorde aanpak met Grand Prix en in mindere mate De Joodse Brigade.

Vanwege deze methodiek is de vooruitgang die wordt beschreven niet bijster spannend: dat de auto’s mettertijd sneller gaan, is achteraf een gegeven. Het aanscherpen van weer een record leest niet als een ware zegetocht, daarvoor is de vertelling te feitelijk en te afstandelijk. Toch grijpt Marvano de lezer met zijn prachtige tekeningen. De racemonsters zijn sensationeel van ontwerp; het wereldje van de Land Speed Records was er een van achterafschuurtjes en bevlogen mecaniciens, ze waren beslist niet amateuristisch en kleurloos.

Wat verder opvalt aan met name de pagina-indeling is de rust en ruimte die Marvano neemt. Het weidse van de zoutvlakten lijkt als uitgangspunt genomen. Met name in het tweede deel zijn de pagina’s ruim opgezet, met grote kleurvlakken en stilistische perspectieven. De inkleuring van Bérengère Marquebreucq sluit perfect aan en geeft het verhaal bijna iets futuristisch.

Af en toe lijkt de vertelstem van Zeldine Jonhson op die van een ander. Het zijn de momenten dat ze zich eventjes naar ons heden verplaatst en op een vileine manier de huidige mens wegzet als ongeïnspireerd en laf. Dan lezen we ‘In de 21ste eeuw blinkt men uit in het dumpen van dingen: gezond verstand, respect, fatsoen, normen en waarden. Jongens van stavast, voor de duvel niet bang, zijn “quasi uitgestorven”, gedumpt.’ Is dit een sneer van de auteur, die immers te kennen heeft gegeven zijn tekenpen op te bergen omdat het hem niet meer bevalt in de wereld van het beeldverhaal? Is dit zijn manier om af te rekenen met de geesteloze figuren die artisticiteit niet waarderen en alleen bezig zijn met het draaien van omzet?

Onder welke omstandigheid ook, is het spijtig dat een zo getalenteerd en bijzonder verteller als Marvano ermee stopt. In het tweede deel, 1968, gaat het over perspectief, waarbij de lezer wordt aangespoord alle gegevens naar waarde te beoordelen. Wellicht dat de auteur zijn aangekondigde afscheid vanuit dat vertrekpunt wil heroverwegen. Een verhaal als Bonneville hoort niet het laatste te zijn in zo’n bijzonder oeuvre.

Stefan Nieuwnhuis

Marvano – Bonneville 1: Vier nul zeven. Dargaud. 48 blz. hardcover. € 15,95.
Marvano – Bonneville 2: 1968. Dargaud. Dargaud. 64 blz. hardcover. € 15,95.
Afgerond verhaal in twee delen