23/04/2019

Met de kennis van nu

Vorig jaar verscheen Kingdom van Jon McNaught, een jonge Britse graficus die zich al enkele jaren toelegt op een bijzondere manier van strips maken. Zijn verhalen bestaan uit vrijwel tekstloze pagina’s, als illustratieve vertellingen in kleine stappen. Op 13 november schreef ik voor Tzum een positieve recensie van Kingdom waarin ik uitlegde waarom het zo’n perfecte graphic novel is. De kracht van Kingdom, en in wezen van al het werk van McNaught, is de langzame tred, het bijzondere tempo.

In Kingdom slaagt McNaught er heel precies in momenten, gevoelens en situaties in rustige sequenties te vangen. De omgeving draagt daaraan bij. De locaties zijn leeg en verlaten, waardoor de kleinste veranderingen meteen opvallen: die ene vogel, de wandelaar in de verte. Wie Kingdom leest, vergeet de tijd. In plaats van lezen wordt het beleven, in de zalige vaart van de vertelling.

De pagina’s zijn opgebouwd uit gezeefdrukte lagen en terwijl je denkt dat die methode geen ruimte laat voor observaties op detailniveau, is dat juist wat McNaught bereikt. Alles leest heel precies. Het draagt bij aan de snelheid van je leeservaring. Boekbesprekingen waarin het woord onderdompelen staat, sla ik niet hoog aan. In dit geval zou ik er vrede mee hebben.

Tijd is een belangrijk aspect in de strip. Jiro Taniguchi is een meester in het bespelen van de lezer als het op leestempo aankomt. Bij een tafelscène van twintig pagina’s weet de lezer dat er serieus over eten wordt gedaan. Zijn The walking man is wat dat betreft exemplarisch: iemand wandelt en de lezer wandelt pagina’s lang mee. Het wordt er geen avontuur van, wel een belevenis. De lezer zit dicht op de personages, op de gebeurtenissen onderweg.

Hoe de factor tijd nog op een andere manier iets zegt over een strip, manifesteert zich op een heel ander niveau. De recensie van Kingdom schreef ik eind oktober – vrijwel meteen nadat het verschenen was. Mijn enthousiasme van toen voel ik nog steeds, vooral omdat ik het boek er nog vaak even bij pak. Niet om het van kaft tot kaft te lezen, maar om opnieuw een paar pagina’s te beleven. Weinig boeken hebben dit; iets wat misschien te vergelijken is met het lezen van een poëziebundel.

De ervaring van het steeds weer aangetrokken worden tot een boek is wezenlijk en geeft aan dat Kingdom een bijzondere graphic novel is. Toch had ik destijds geen idee dat ik het tussen oktober en nu zeker nog een keer of tien uit de kast zou nemen en dat het in mijn gedachten zou blijven. Maar dat laat onverlet dat die aantrekkingskracht een positief waardeoordeel is.

Bij het schrijven van recensies hoort een zekere haast, vanwege de actualiteitswaarde. Het blijft een momentopname. Je hebt er dus mee te maken dat je niet de hele beleving kunt vatten in een bespreking. Dat zal bij muziekrecensies uiteindelijk nog veel meer wringen. Het hele idee van een groeiplaat is daarop gebaseerd – een album dat met iedere luisterbeurt beter wordt. Soms valt het kwartje pas na een paar maanden: te laat voor de recensent, die de plaat dan al lang heeft afgeserveerd als oppervlakkig of ontoegankelijk. Drie sterren, twee ballen. Als het er al van is gekomen.

Er is geen oplossing. Het hele idee van de recensie leunt op nieuwe titels. Het zijn aanbevelingen die de potentiële lezer opmerkzaam maken op een interessante graphic novel of stripserie, die op dat moment in de winkel ligt, samen met nog honderden andere titels. Dat ene boek dat er maanden later nog steeds toe doet heeft pech. Geen man overboord, maar toch. Voor deze gelegenheid kon ik Kingdom nog eens opvoeren, omdat het zo prachtig mooi is. Het is zelfs beter dan ik in oktober vond, maar dat kon ik toen niet weten.