Hoe Praag haar jonge inwoners vormde na WO II

De stripserie rond Jonas Fink van de Italiaanse tekenaar Vittorio Giardino begint in de vroege jaren negentig. In het toen al zieltogende striptijdschrift Wordt Vervolgd, het Nederlandstalige zusterblad van het vermaarde Franse A Suivre, verschijnen de eerste twee delen van de reeks rond de Tsjecho-Slowaakse jongeling en zijn familie, getiteld De jeugdjaren en De leerjaren. Het zijn twee delen die vertellen over de jonge jaren van Jonas Fink.

Het is net na de Tweede Wereldoorlog als Europa zijn wonden likt en de communistische en westerse mogendheden hun invloedssferen verdelen. In het voormalige Tsjecho-Slowakije vestigt zich een door Rusland gedomineerd totalitair regime dat leunt op achterdocht en onderdrukking. Voor de Joodse familie Fink betekent het dat vader, een gerespecteerd arts, in de gaten wordt gehouden. Hem worden subversieve sympathieën verweten en hij belandt erdoor in de cel. Onschuldig of niet, voor Jonas betekent het dat hij zijn jonge jaren met alleen zijn moeder doorbrengt. Daar blijft het niet bij: het gedecimeerde gezin wordt op alle mogelijke manieren tegengewerkt. Zo mag Jonas niet gaan studeren en verliest zijn moeder haar werk omdat ze niet over de juiste papieren beschikt.

Jonas gaat als loodgieter werken en ontmoet in zijn vrije tijd een groep leeftijdsgenoten die zich in het geniep onder meer bezig houden met het lezen van verboden literaire werken, de samizdat. Hier is het eerste deel van het verhaal op z’n sterkst: Giardino portretteert niet alleen de groep jongeren maar geeft ook een mooi beeld van hoe de Russische invloeden zich laten gelden in het naoorlogse Praag.

De avonturen van Jonas Fink zijn verdeeld over twee kloeke integrales. Het eerste deel beschrijft de bovengenoemde periode, die Giardino tekende in de jaren negentig. Het duurde meer dan twintig jaar voordat hij verder ging met Jonas Fink. De tweede integrale is in zijn geheel het derde deel, De boekhandelaar uit Praag, en pas vorig jaar afgerond. In dat deel is Jonas een volwassen man en gaat het verhaal verder in 1968. De goede verstaander weet dat Tsjechoslowaakse hoofdstad aan de vooravond staat van de Praagse Lente.

Intussen is Jonas boekhandelaar geworden – hij heeft de zaak overgenomen van de oude Pinkel, die we al in de eerste integrale hebben leren kennen. De vriendenkring heeft zich opgewerkt tot gerespecteerde leden van de samenleving, zij het nog steeds met een gezonde dosis anti-establishment. Als de Russische tanks de grens oversteken, weten ze dat er op ze wordt gelet. Het vriendinnetje van de jonge Jonas, de Russische Tatiana, is een vooraanstaand journaliste die terugkeert naar Praag om de gebeurtenissen te verslaan. Dit zorgt uiteraard voor spanningen, op zowel politiek als amoureus vlak.

Hier neemt het verhaal een onverwachte wending. Nu was Jonas al nooit een bijzonder positieve gast – logisch gezien de onderdrukkingen die hij moet ondergaan – maar in zijn latere leven wordt hij er ook naar anderen niet gezelliger op. Hij bedriegt zijn vriendin en kiest steeds vaker voor zichzelf. Het werkelijke verhaal heeft deze zijsprongen niet per se nodig, maar toch weet Giardino dit gegeven heel slim uit te werken. In de epiloog komt het geheel mooi tezamen; een knap narratief staaltje.

Los van het onsympathieke personage is Jonas Fink een geweldig verhaal, met een werkelijk sterke climax, tegen de achtergrond van spionage, contra-revolutionaire bezigheden en het historische gegeven van de situatie in het naoorlogse Praag. Samen met de heldere, zachtgekleurde tekeningen en vooral de heerlijke vertelvaart, is deze tweedelige integrale reeks een klassestrip van jewelste, een perfect voorbeeld van een coming of age-verhaal in een zinderende historische context.

Stefan Nieuwenhuis

Vittorio Giardino – Jonas Fink integraal: 1 Volksvijand en 2 De Boekhandelaar uit Praag. Saga Uitgaven. 184 blz per deel hardcover. € 29,95 per deel.