Gevangen in de zorg

‘Kafka meets Hendrik Groen’ is de ankeiler op de achterflap van Niemand vertelt je hier ooit wat van Erik Nieuwenhuis. Het Hendrik Groen-gedeelte betreft de particuliere zorginstelling waar de niet erg succesvolle schrijver Michiel Gregorius is opgenomen. Het kafkaëske aspect is dat hij niet weet waarom hij daar is, waarom hij geen contact met de buitenwereld mag hebben en waarom hij zo nu en dan operaties moet ondergaan.

Nieuwenhuis heeft zijn dystopische roman in de nabije toekomst geplaatst. De zorg is overgenomen door commerciële partijen met namen als Jimmy Cares en Care4Us. Gregorius is opgenomen in Het Boshuys in Overijssel bij 4MeCare, samen met een paar andere, in leeftijd uiteenlopende, ‘cliënten’. De zorg is overgelaten aan Tibo, de verpleegkundig ondersteuner. Tibo is een soort menselijke robot die er sadistische trekjes op na lijkt te houden. Geef hem bij voorkeur geen mes om vlees te snijden.

Het meest gruwelijke van de zorginstelling is de taal. Instellingsmanager mevrouw Van Diepen antwoordt nooit op een rechtstreeks vraag, ze geeft alleen betekenisloze managementfrases terug. Als Gregorius aangeeft dat hij naar huis wil, dan heeft zij haar dooddoeners klaar. ‘Ik bewonder uw oplossingsgerichte houding,’ zegt ze. ‘Echt waar. Het is fijn om te merken dat u met ons meedenkt.’ Waarna er natuurlijk niets gebeurt. Zo wordt elke poging om duidelijkheid te krijgen over zijn status gesmoord in jargon.

De cliënten in Het Boshuys doen wel halfslachtige pogingen om te ontsnappen aan hun situatie, al was het maar in drank of drugs, echt ontsnappen kunnen ze niet van het terrein, daarvoor zijn ze fysiek te zwak. Als ze iets sterker worden dan zorgt een volgende operatie wel voor een lichamelijke terugslag. Daardoor krijgt de roman een statisch karakter, want verder dan de tuin van Het Boshuys komt Gregorius niet. Hij legt zich vrij snel neer bij zijn situatie en behoort daarmee tot de typische personages van Nieuwenhuis die zich schikken in hun lot. Pas op het eind van de roman komen de bewoners van de zorginstelling van het terrein af bij een instellingsuitje. Even wordt aan de vrijheid geroken tijdens een boottochtje over de IJssel, maar ook dit uitje blijkt niet te worden wat Gregorius ervan verwacht had. Hendrik Groen zou allang op de barricaden hebben gestaan. 4MeCare is een huiveringwekkende blik op de toekomst in de zorg. Toch meer Kafka.

Coen Peppelenbos

Erik Nieuwenhuis – Niemand vertelt je hier ooit wat. Brooklyn, Leiden. 192 blz. € 19,99.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 8 november 2019.