Vreemde relaties

Jane Gardam laat de lezer van Op de klippen lang in het ongewisse over de relaties tussen de personages. In het laatste hoofdstuk krijgen we zaken te lezen die het voorafgaande verhelderen. Dat geeft natuurlijk spanning bij eerste lezing. Waar gaat dit over? Waar gaat het naar toe?
Een goed boek moet je twee maal lezen.

Dit boek heet God on the rocks en is vertaald door Gerda Baardman en Kitty Pouwels als Op de klippen. Beide titels passen bij de inhoud, maar misschien is toch de Nederlandse titel beter. Aanvankelijk is het een raar verhaal.

Het begint met de achtjarige Margaret, een intelligent, eigenwijs, ondernemend en onafhankelijk meisje, wat wel opmerkelijk is, want ze is de dochter van een lekenprediker, die haar de bijbel van voor naar achter uit het hoofd heeft laten leren, zodat ze in elke situatie een passende bijbelplaats kan noemen. Haar moeder is een in de liefde teleurgestelde vrouw, maar dat lees je pas veel later. In het begin is zij vooral de moeder van een baby, die Margaret afschuwelijk vindt, en die langdurig de borst krijgt. De moeder wil haar dochter wel aandacht geven en staat daarom toe dat de nieuwe dienstmeid Lydia, een voluptueuze jonge vrouw, op woensdag met Margaret naar Eastkirk reist met de trein, naar het strand daar en naar een bos. Daar ontdoet Lydia zich van haar korset en kousen. Margaret klimt in een boom en loopt later naar een groot huis op een landgoed, waar ze een vreemde schilder ontmoet en een oude zieke dame. Ondertussen ligt Lydia bij een herhaald bezoek met een tuinman te vozen, wat wordt waargenomen door de kleine meid, die het niet begrijpt, maar dondersgoed aanvoelt. Zij scheldt Lydia thuis ook uit. Toch kunnen de twee het goed met elkaar vinden.

De vader van Margaret, een kleine, dunne man, beweert dat de Heer Lydia naar hem toe heeft gestuurd om gered te worden, maar veel later blijkt dat hij haar wil neuken. Dat is geen woord dat past in deze vertelling, maar Gardam maakt het toch wel duidelijk. Overigens laat Lydia niet met zich sollen en nadat ze in de compromitterende situatie gezien zijn door de moeder van Margaret, smijt ze haar koffer vol met haar kleren en snuisterijen en vertrekt.

De vader van Margaret gaat preken op het strand en trekt veel bekijks. De moeder van Margaret heeft als kind veel gehouden van de zoon van de oude dame, Charles. Hij nodigt haar uit later bij zijn buluitreiking in Cambridge, maar daar wordt ze min of meer genegeerd (wat vaker voorkomt in de vertellingen van Gardam) door zijn moeder, de vrouw die Margaret in het begin ontmoet in het landhuis. Ze is dan terminaal. Charles vraagt haar ten huwelijk, maar de moeder verbiedt hun relatie.

In de loop van het verhaal gebeuren verrassende dingen, maar die vermeld ik hier maar niet. Is er een hoofdpersoon? Is dat Margaret of haar vader? Maar goed: iedereen heeft zijn eigen plek en functie in het bestaan, zoals de schrijfster in een interview zei. God on the rocks is van 1978. De latere boeken van Gardam bevallen me niettemin beter.

Remco Ekkers

Jane Gardam – Op de klippen. Vertaald door door Gerda Baardman en Kitty Pouwels. Cossee, Amstedam. 224 blz. € 23,99.