Een sociale kroniek over niet meebewegen en achterblijven

Ongedierte is een strenge titel. De lezer die zich van tevoren een beeld vormt van de geschiedenis die gaat volgen, snapt dat het niet werkelijk over kruiperige beesten gaat. Het verhaal van de Italiaan Piero Macola wordt bevolkt door kleine luiden; mensen die niet veel bezitten, niet veel uitstralen en die met de dag voortgaan. De titel slaat op een scene uit het verleden van Bruno, die bij wijze van proloog wordt verteld. En toch, ergens blijft het beeld van ongedierte ook tussen de personages en de lezer in staan. Macola heeft met het droefgeestige Ongedierte een graphic novel gemaakt die niet meteen alle vragen beantwoord: veel blijft onuitgesproken, onopgelost. Het is aan de lezer om de punten te verbinden.

Sluiswachter Bruno is geen grootse figuur. Hij dagdroomt over onzichtbaarheid, om zo veilig te zijn voor mensen en zaken die hem kunnen kwetsen. Bruno is van jongs af geraakt en in zichzelf gekeerd: een combinatie die hem een kleurloze, maar interessante figuur maakt. Met Bruno is de toon voor het verhaal gezet: het is melancholisch, verstild en bij tijd en wijle hard en meedogenloos. Angst is het motief, verpakt in teruggetrokkenheid, afstand en in het negeren van gebeurtenissen.

In een andere verhaallijn volgt de lezer ene Anton, een illegale en daarmee rechteloze bouwvakker die het zwaar te verduren heeft en stelselmatig wordt vernederd en onder druk wordt gezet. Dan is er nog de oude dame Maria, die door haar dochter wordt geadviseerd om naar de grote stad te verhuizen na het overlijden van haar man. Maria twijfelt, de stad is haar te overweldigend, en ook Bruno ziet niets in de verhuizing, deels uit eigenbelang. Het zijn deze kleinmenselijke zaken die het verhaal op gang houden. Het maakt Ongedierte een sociale kroniek over het moderne leven, een vertelling over mensen die niet meekomen in de hedendaagse maatschappij.

De betrekkelijke rust verandert als Anton een bedrijfsongeval krijgt en besluit te vluchten voor zijn malafide werkgevers. Hij duikt onder en wordt verzorgd door Bruno, die een vriendschapsband met de Moldaviër ontwikkelt. Het verhaal wordt zelfs nog spannend als de koppelbazen achter Anton aan gaan en hem bijna te pakken krijgen. Hier dringt de albumtitel zich alsnog op.

Macola gunt de lezer met Ongedierte een bijzondere ervaring. De rustige, in kleurpotlood opgezette pagina’s, in een weinig spectaculaire mise-en-scène, wiegen de lezer bijna in slaap. Het tempo is soms tergend, de dialogen traag, maar juist daarin schuilt de kracht van het verhaal: de wereld van Bruno is geen snelle, dynamische en overprikkelde toestand. Het zorgt ervoor dat de lezer zich gemakkelijk verbindt met de personages; hun gedrag is leidend in het verhaal. We zien hoe levens voortgaan in een traag landschap, hoe gebeurtenissen plaatsvinden en nauwelijks iets achterlaten. Door het desolate van de entourage komt die boodschap goed binnen. Macola heeft niet meteen een hoogtepunt afgeleverd, maar zijn vertelstem is toch zo uniek dat Ongedierte boven het maaiveld uitsteekt.

Stefan Nieuwenhuis

Piero Macola – Ongedierte. Concertobooks. 120 blz. hardcover. € 24,99.