Stadsnomadenopzeeshow

Ze komen in alle generaties voor: de onmaatschappelijken, mensen die zich ongerieflijk voelen in de van steeds meer regels aan elkaar hangende burgermaatchappij. In onze tijd vind je ze bijvoorbeeld achter de schermen van grote evenementen en festivals, in broedplaatsen, in de rafelranden van de stad. Hans Steketee volgt enkelen van hen in zijn boek De Warnow. Goed gedocumenteerde literaire journalistiek, die in de eerste plaats een beeld schetst van de opvattingen en levensweg van Arnoud Brinkman, die al op de middelbare school zijn tegendraadse aard toonde.

Journalisten krijgen veel nieuwsfeiten en de daar bij horende verhalen onder ogen. Veel meer dan de gemiddelde krantenlezer of tv-kijker. Hans Steketee, journalist bij NRC Handelsblad en zeezeiler, blijft daardoor niet snel ‘kleven’ aan een nieuwsbericht. Daar zijn het er te veel voor, maar zijn persoonlijke passie, het zeezeilen, en de uitzonderlijkheid van het bericht over een zeiljacht, dat later geen zeiljacht blijkt te zijn maar een onoordeelkundig verbouwd ‘sjofel werkscheepje’, raakt hem wel. Het wordt het vertrekpunt van zijn consciëntieus uitgevoerde onderzoek naar de roekeloze reis die enkele Nederlanders met die oude boot, de Warnow, wilden maken naar het noorderlicht, het buitengewone natuurfenomeen van zacht bewegende lichtstralen op hoge geografische breedtes.

Die hang naar het toverachtige licht in het Noorden (‘Goed voor je ziel’) was overigens niet de echte aanleiding, zo blijkt al snel. Arnoud en zijn vrienden wilden vooral weg van het benauwde leven vol verplichtingen en sleur. En dit verhaal klonk goed om de buitenwereld te overtuigen van hun serieuze bedoelingen. Maar of de mannen en vrouwen van het scheepje wel zo doordacht bezig waren, valt te bezien. De reis eindigt uiteindelijk met de vermissing van schip en slechts driekoppige bemanning, want vijf mensen waren kort voor de overtocht naar Noorwegen van boord gegaan. Ze vonden Arnouds missie gekkenwerk.

Steketee laat in zijn boek zonder foto’s en met een wat ongeïnspireerde titel, geen detail onberoerd. Hij praat met mensen die de charismatische Arnoud en zijn jonge vriendin Tirza, en ook de andere deelnemers aan dit lichtzinnige avontuur hebben gekend, gaat diens school-, punk-, drugs-, en alcoholverleden na, stelt zich op de hoogte van de geschiedenis van het schip, een weinig geavanceerde vroegere loodsboot uit de voormalige DDR, pluist databases, Google-Street-foto’s en Facebook-accounts uit en reist naar de plekken waar de groep zich gemanifesteerd heeft als straat- en kroegmuzikanten. Door toevoeging van toepasselijke literaire citaten van schrijvers als Walter Kempowski, James Salter en Joseph Conrad, plaatst hij de onfortuinlijke missie bovendien in een wat breder perspectief.

De Warnow-bemanning komt uit het boek naar voren als een zelfbenoemde gideonsbende, die de maatschappij niet nodig meende te hebben. Type stadsnomaden, straatartiesten, die alles aanpakken, in een achternamiddag leren lassen en dat nog goed blijken te kunnen ook. Maar evenzeer, en dat geldt in dit geval zeker voor Arnoud, volkomen overtuigd van de eigen koers en niet in staat te luisteren naar adviezen van deskundige anderen. Dat hij zich al snel presenteerde als scheepsreparateur, terwijl zijn eigen bootje bijna uit elkaar viel, is er een mooi voorbeeld van. Zijn oude vriend Lucas:

Arnoud hield niet van de zee, alleen van de vrijheid. […] Voor hem was de zee alleen een middel om ergens te komen en zo kun je niet met de zee omgaan. Een zeeman moet zich erbij neerleggen dat Neptunus altijd het laatste woord heeft. Het ene moment is de zee vlak, morgen bijt hij in je kont. Liefde voor de zee zonder ontzag is dom. […] Je kon hem heel veel vertellen en uitleggen, en hij pikte alles razendsnel op. Maar Arnoud kon geen water lezen

Steketee voelt zich, zo blijkt uit zijn boek, soms aangetrokken dan weer afgestoten door deze even gedurfde als onbesuisde levensstijl. Toch blijft zijn journalistieke benadering de boventoon voeren. Het resultaat is een gedegen, maar hiermee niet minder vlot geschreven verslag van een korte, maar hevige uitbarsting van romantische overmoed om met een oude schuit de Noordzee te bedwingen.

Dat ging in het begin al bijna mis voor de kust van midden-Engeland, maar dat weerhield de groep er niet van verder te gaan richting Schotland. Alleen Arnoud en zijn te meegaande jonge vriendin Tirza, plus de al wat oudere Peter gingen vervolgens vol bravoure en vermoedelijk halfdronken door richting Noorwegen, waar ze nooit zouden aankomen. Omdat de levens van de Warnow-opvarenden in de vaardige handen van Steketee zo gaan leven, is zijn boek een adembenemende literaire reconstructie geworden, die onuitgesproken ook nog eens de vraag opwerpt wat slachtofferschap nou precies inhoudt.

André Keikes

Hans Steketee – De Warnow. Pluim, Amsterdam. 304 blz. € 22,99.