Gemankeerd boksersleven van een zwarte homo die liever hoeden wilde ontwerpen

Als het aan Emile Griffith had gelegen, was hij de geschiedenis ingegaan als een succesvolle en gepassioneerde ontwerper van dameshoeden. Het liep helaas anders. Griffith (1938-2013) liet zich op jonge leeftijd overhalen door zijn baas om te gaan boksen en werd zelfs wereldkampioen. Toch zal hij voornamelijk worden herinnerd als de bokser die in 1962 zijn tegenstander Benny Paret in de ring doodsloeg.

In Knock-Out! tekent de Duitse stripbiograaf Reinhard Kleist (die eerder de levens van Johnny Cash, Fidel Castro en Nick Cave verstripte) het leven van de markante Griffith, de succesvolle zwarte bokser die homoseksueel was. Dat laatste was een geheim, hoewel Griffith niet voorzichtig was – hij liet zich in het uitgaansleven niet onbetuigd. In aanloop naar hun derde onderlinge partij lopen de gemoederen hoog op. De Cubaan Paret beschimpt Griffith vanwege zijn voorkeur voor mannen en dan gaan ze de ring in.

Tijdens het gevecht dat is te zien op YouTube gaat Griffith nota bene voor het eerst neer, aan het eind van de zesde ronde. Hij herstelt zich en drijft Paret in ronde twaalf in de hoek. Na zestien opeenvolgende uppercuts met rechts en een barrage aan stoten op het hoofd, zakt Paret via de touwen ineen. Kleist geeft deze laatste tellen van de bokswedstrijd prachtig weer, hoewel Paret nooit meer hersteld. De grote schande is dat scheidsrechter Ruby Goldstein niet eerder ingreep; naderhand wordt hij uit de wind gehouden. Griffith daarentegen wordt constant op de fatale laatste ronde aangesproken, tot bedreigingen aan toe.

Kleist geeft de twijfel en het verdriet van Griffith krachtig weer door hem op latere leeftijd te laten praten met Paret. Op deze manier beleeft de lezer alles opnieuw, maar dan met commentaar van zowel Griffith als Paret. Tekenend en schrijnend tegelijk is het citaat van Griffith:

‘Hoe vreemd is dat … Ik dood een man en de meeste mensen begrijpen dat en vergeven me dat. Hou ik daarentegen van een man, dan is dat in de ogen van velen een doodzonde en word ik tot een slecht mens gebombardeerd. Ik ben dan niet in de gevangenis beland, maar ik heb wel bijna mijn hele leven opgesloten gezeten.’

Griffith wordt geportretteerd als een eenvoudige, naïeve jongeman, die niet opgewassen is tegen de druk van buitenaf. Hij wil hoeden ontwerpen, tafeltennissen en bij zijn moeder zijn, maar wordt opgejut om te gaan boksen. Na de fatale partij blijft hij – als kampioen – doorvechten, maar de vreugde is voorgoed uit het spel verdwenen. Als publieke figuur probeert Griffith zich staande te houden, hij wil vooral aardig en sympathiek gevonden worden. Dat breekt hem gaandeweg op: hij is een geraakte ziel in een entourage die hem niet met rust wil laten.

Anders dan de eerdergenoemde Castro, Cave en Cash is Griffith niet meteen een naam die bij iedereen een belletje laat rinkelen. Het is dan ook de vraag of de lezer van tevoren niet wat meer informatie moet hebben over wie hij was en waarom zijn leven wordt verteld. Het lijkt alsof Kleist zich dit ook heeft afgevraagd, want de opzet van de graphic novel is anders dan we van hem gewend zijn: Griffith kijkt terug op zijn eigen leven wat het voor Kleist mogelijk maakt om de gebeurtenissen van context te voorzien. In die opzet slaagt hij.

Opvallend is dat de lijnvoering van Kleist vrijer en zwieriger is dan anders. In combinatie met de contrastrijke pagina-opzet in zwart wit wint het verhaal enorm aan kracht. De jaren vijftig en zestig komen zo goed tot hun recht. Hier laat Kleist zien de tijdgeest en de tragiek van het verhaal perfect aan te voelen: de eerste pagina’s, die spelen in het donker en in de regen, zetten het verhaal meteen op scherp.

Achterin het boek is een uitvoerig dossier opgenomen over boksende homo’s en lesbo’s, met een lijstje klinkende namen van vechters van toen en nu. Grote omissie: de Braziliaanse MMA-vechter Amanda Nunes, die in 2016 UFC-wereldkampioen werd in het bantamgewicht en dat kunststukje twee jaar later met overmacht herhaalde in het vedergewicht. Geen andere vrouwelijke bokser heeft twee UFC-titels in twee gewichtsklassen.

Stefan Nieuwenhuis

Reinhard Kleist – Knock-Out! Scratch Books. 160 blz. € 24,95.