De dagen jankten

Bepaalde traditionele opvattingen over kunst blijken in brede kring onuitroeibaar. Kunst is een schilderij of beeld, dat ‘moet lijken’, literatuur het schrijven van pathetische zinnen. Beide overtuigingen zijn terug te vinden in het romandebuut Dagen zonder jou van de 28-jarige Spaanse Elvira Sastre. Ze is in Spanje een bestsellerauteur van zes dichtbundels, vermeldt de uitgever op het omslag, wat wel te begrijpen valt aangezien ze haar lezers duidelijk niet wil verontrusten. Ook online heeft ze ‘een enorme groep volgers’, wat natuurlijk mooi meegenomen is.

Het is een wonderlijke botsing van werelden; jong in 2020, actief en succesvol op sociale media, maar werkend vanuit negentiende- en twintigste-eeuws aandoende convicties, waarin de traditionele wereld van innige familieverhoudingen en smartelijk geween om een verloren liefde het middelpunt vormen. Dat de Spaanse Burgeroorlog, die nog steeds resoneert in vrijwel de hele Spaanse literatuur, opnieuw een hoofdrol speelt, zal haar succes ook beslist geen kwaad doen.

Dagen zonder jou wordt gepresenteerd als het verhaal van ‘een innige verwantschap’ tussen een grootmoeder en haar kleinzoon, maar de hoofdlijn van de roman behelst in de eerste plaats de korte, maar hevige relatie tussen traditioneel beeldhouwer Gael, die in deze roman zijn verhaal doet, en diens balorige naaktmodel Marta, van wie hij met zijn leerlingen een realistisch beeld maakt. Als de pupillen vertrokken zijn, hebben de twee seks in de romantische, stoffige ruimtes van het atelier. Sastres stijl is daarbij nergens verrassend of grensverleggend. Er zijn op dit vlak door de jaren heen al heel wat cliché’s gedebiteerd, en daaruit put ze zonder terughoudendheid.

Om tamelijk onnavolgbare redenen houdt Marta het na korte tijd toch voor gezien, wat Gael doet instorten als een geknakte negentiende-eeuwer. Compleet met alle gemeenplaatsen van de afgewezene:

Ik wreef in mijn ogen en keek om me heen. Het was een puinhoop. Ik kon me niet herinneren wanneer ik voor het laatst had opgeruimd. De keukentafel lag bezaaid met restanten van maaltijden die ik had laten bezorgen, lege drankflessen en doosjes slaappillen. De overvolle asbak verspreidde een afschuwelijke stank.

In wat je kunt interpreteren als innerlijke dialogen met zijn gestorven stoutmoedige oma Dora – steeds als cursieve afsluitingen van elk hoofdstuk – leert de jonge Gael, die vernoemd is naar zijn vermoorde Cubaanse grootvader, hoe te handelen. Dat Dora en de oude Gael in de jaren dertig van de vorige eeuw tijdens de Spaanse Burgeroorlog schouder aan schouder tegen de nationalisten streden, maar ondanks alle leed en geweld nooit hun liefde voor elkaar verloren, geeft de jonge beeldhouwer in onze eeuw de handvatten om over het verlies van zijn grote liefde heen te komen.

Dat is in de ogen van een hedendaagse Nederlandse lezer, die net getuige is geweest van de hevige discussie of oude mensen nog wel plaats mogen innemen op de ic-afdelingen van ziekenhuizen, al een bijna niet meer voorstelbare visie, maar het is vooral Sastres quasi-diepzinnige en sentimentele stijl die blijft storen. ‘De dagen jankten’ na Marta’s vertrek:

Om diezelfde reden, omdat ik haar net zo goed kende als ik veel van haar hield, deed ik niets op de dag dat ze me verliet en de vliegtuigen deed neerstorten en haar vingers van mijn borst wegrukte en de kussen die op ons wachtten uitspuugde en haar armen afhakte om weg te gaan van mijn lichaam en de wijzers van de klok in mijn rug stak en ons toekomstige kind vermoordde, dat verbrokkelde in de wortels van een al verdorde boom.

Wat je dan wel zou kunnen leren uit Dagen zonder jou is dat de levens van grootmoeder Dora en haar Gael tijdens de burgeroorlog een stuk zwaarder en veeleisender moeten zijn geweest dan dat van de jonge beeldhouwer. Wat hij meemaakte is wat vrijwel iedereen wel eens heeft moeten doorstaan; het ongewilde vertrek van een geliefde. En om daar nu zo’n melodramatische drukte over te maken.

André Keikes

Elvira Sastre – Dagen zonder jou. Vertaald door Mia Buursma. Prometheus, Amsterdam. 240 blz. € 21,99.