Woest aantrekkelijke dames

Met de dood van een jonge Marokkaanse vrouw worden de urgente wereldproblemen van vandaag de dag zonder enige opsmuk geportretteerd. Opvallend is dat in de door mannen gedomineerde straten van Casablanca de vrouwen juist krachtige figuren zijn.

De jonge en beeldschone Ishrak is het slachtoffer van een brute moord – ‘de houw dwars over haar hals- en borststreek had haar kleed losgesneden, een zwarte, met gouddraad geborduurde djellaba’. Haar dood wordt aangegeven aan politiecommissaris Daoudi door de vriendelijke Sese Tshimanga, een Congolese immigrant, die na een mislukte oversteek naar Europa in de miljoenenstad is blijven hangen. Omdat Sese haar ontzielde lichaam heeft gevonden, is hij automatisch een verdachte en wacht hem vooreerst de nor.

Een kwestie van cultuur. We zijn in de volkswijk Derb Taliane, waar de woestijnwind chergui onophoudelijk door de nauwe steegjes blaast en de inwoners met zijn hittegolven geselt. Corruptie, overbevolking, straatgeweld en seksuele frustratie zijn hier aan de orde van de dag. Net als de seksuele globalisering. Als uitbater van een cybersekssite bestaan Sese’s diensten uit het ter wille zijn van rijke blanke vrouwen, eventueel aangevuld met een beetje afpersing. Met Ishrak aan zijn hand liepen de zaken goed, want zij beschikte over de combinatie van schoonheid, intelligentie en een pittig temperament.

Net als de andere vrouwen in de roman De schone van Casablanca is Ishrak niet bepaald een rolmodel. Haar diabetische moeder Zahira is weggezonken in een ‘soort schizofrenie’ en weigert antwoord te geven op de vraag wie Ishraks vader is – of was. Wel wordt duidelijk dat Zahira, net als haar dochter, geen blad voor de mond nam en haar eenzaamheid en gevoeligheid compenseerde met een flinke dosis lef. ‘Je kon haar niet in bedwang houden’, zegt Cherkaoui, een ex-geliefde en als theaterman een man van woorden. Daarmee is hij ook een soort gids voor Ishrak (die voor haar kennismaking met Sese in plastic tasjes handelde), al maakt dit hem ook weer verdacht.

Dat temperament geldt ook voor Farida Azzouz, die belast is met het tegenwerken van huurders in de medina, omdat een rijke Arabier het voorzien heeft op hun appartementen en in vastgoed wil investeren. Haar ‘werknemers’ belagen dus met regelmaat de vrienden van Sese en hebben aan weinig genoeg om tot actie over te gaan. Vraag is dus wie er wanneer een aanleiding geeft.

In dit broeiende labyrint van verlangens en belangen bewoog de schone Ishrak zich dus. De Belgisch-Congolese schrijver In Koli Jean Bofane (1954) schrijft eigenlijk met de ogen van de immigrant. Hij spreekt de taal van de verwonderaar, vooral via Sese, maar heeft niettemin de touwtjes strak in handen. Zijn speelse toon wordt gaandeweg een krachtig middel om het harde leven in de wijk te ontleden. Langzaam verandert zo de whodunnit in een caleidoscopisch portret van de ploeterende wijkbewoners, die elkaar liefhebben, belazeren en zich altijd realiseren dat iedereen altijd met elkaar te maken heeft – tot in lengte van jaren. Een schrijnende situatie, in al zijn uitzichtloosheid net zo liefdevol als ontluisterend opgeschreven.

Jaap Krol

In Koli Jean Bofane – De schone van Casablanca. Uit het Frans vertaald door Katelijne De Vuyst. De Geus / Oxfam Novib, Amsterdam. 221 blz. € 20,99.