Euthanasie als exportmiddel

Vroeger stonden we in het buitenland bekend om onze molens en tulpen, tegenwoordig om drugs en euthanasie. De Engelse schrijver Ian McEwan schreef al over die vrije euthanasiepraktijk in Amsterdam. Zijn Britse collega Aidan Chambers laat zijn roman Niets is wat het lijkt ook in de hoofdstad spelen en opnieuw is er sprake van euthanasie.

Niets is wat het lijkt is een adolescentenroman. De Engelse jongen Jacob Todd maakt een reis naar Nederland. Maar in Amsterdam, waar zijn meest geliefde schrijfster Anne Frank ooit woonde, wordt zijn jack gejat door een junk. Dat gebeurt na een gesprek waarin hij ter plekke verliefd wordt op een meisje dat later een jongen blijkt te zijn. Maar Amsterdam is de stad van de seksuele vrijheid, dus Jacob maakt al snel kennis met zijn biseksuele neef Daan, die hem geestelijk verder zal leiden.

Daar tussendoor speelt het verhaal van de oma van Daan die in de laatste oorlogdagen de zorg kreeg toevertrouwd over een Engelse militair. Liefde op het eerste gezicht, meisje raakt zwanger, militair gaat dood. Oma ligt op sterven en wil dit verhaal kwijt aan haar kleinzoon Daan en uiteindelijk aan Jacob, voordat zij euthanasie laat plegen. De Engelse militair is namelijk ook Jacobs opa.

Het zijn wel erg veel morele dilemma’s die Jacob voor zijn kiezen krijgt. Hij wordt namelijk ook nog verliefd op een meisje, en deze keer blijkt zij geen jongen te zijn. Hij vraagt zich af of hij biseksueel is. Daarnaast moet hij een oordeel over euthanasie formuleren en bedenken of hij het geheim uit Nederland aan zijn eigen oma wil vertellen. De dilemma’s buitelen over elkaar heen in een wereld waarin alleen maar aardige, begripvolle en ruimhartige Nederlanders een rol spelen, die bijna allemaal van kunst en literatuur houden.

Chambers heeft prachtige jeugdromans geschreven die niet zo expliciet verlopen en juist niet van die voorgebakken levenslessen probeert te slijten als: ‘Het huwelijk hoort bij een verouderde sociale structuur, een heel andere maatschappij dan de onze.’ Het zijn de ideeën uit de jaren zestig over seksualiteit in een jongen-wordt-man-roman, gelardeerd met een liefdesgeschiedenis uit de Tweede Wereldoorlog en hier en daar nog een moderne maatschappelijke vraag. Het is wat veel van het goede.

Coen Peppelenbos

Aidan Chambers – Niets is wat het lijkt. Vertaald door Annelies Jorna. Querido, Amsterdam, 285 blz.

Deze recensie verscheen eerder in een iets andere vorm in de Leeuwarder Courant op 14 juli 2000.