Een eruptie van verborgen herinneringen

Met Ons soort mensen, een prikkelende Duitse zedenroman, brak de Duitse schrijfster Juli Zeh internationaal door. Haar nieuwe roman Nieuwjaar is al het negende boek van Zeh dat in een Nederlandse vertaling verschijnt. Ook Nieuwjaar heeft trekken van een zedenroman. Het gezin van Henning, de hoofdpersoon, is in menig opzicht het moderne, goed georganiseerde kerngezin, gebouwd op een fundament van gelijkheid van man en vrouw. Hij en zijn vrouw Teresa hebben elk een halve baan opdat ze ook elk evenveel tijd kunnen steken in de opvoeding van hun twee kinderen en in de huishouding in hun appartement in Göttingen. In een opwelling heeft Henning zijn gezin verrast met een vakantie op Lanzarote, het Canarische vulkaaneiland, om er kerst en oud en nieuw door te brengen.

In de eerste helft van Nieuwjaar wordt de lezer meegenomen in Hennings bewustzijnsstroom gedurende zijn lange, eenzame klim op een zwaar trappende fiets naar een bergdorpje en verder nog, langs kale hellingen naar de vulkaantop. Hij wordt gekweld door de vraag waarom hij al zo lang last heeft van wat hij HET noemt, hartkloppingen en daarmee gepaard gaande paniekaanvallen. Hij functioneert wel, maar hoort leven niet meer te zijn dan alleen maar functioneren? Teresa zegt dat hij misschien een burn-out heeft, maar hij ziet haar denken dat ze dat eigenlijk gek vindt: een burn-out met maar een halve baan? Volkomen uitgeput en gedehydrateerd zoekt en vindt hij hulp bij de bewoonster van een eenzaam huis, hoog tegen de berghelling. Hallucineert hij of is hij hier eerder geweest?

In het tweede deel beantwoordt Zeh die vraag met de ontvouwing in schrijnende details van een trauma uit Hennings vroege jeugd. Weliswaar heeft zijn geheugen
herinneringen daaraan achter slot en grendel opgeborgen, maar dat heeft niet kunnen verhinderen dat ze zijn karaktervorming stevig hebben beïnvloed, zo blijkt. Een verdrongen jeugdtrauma, Hennings knoop in zijn ziel die daarvan het gevolg is, zijn onbewust aansturen op herbeleving en het ontwarren van de knoop wat een catharsis te bewerkstelligt: je zou kunnen zeggen dat Nieuwjaar een formule-roman is.

Het venijn in Nieuwjaar blijft lang verscholen achter de vraag hoe Henning de goedzak heeft kunnen worden die hij is. Zeh beantwoordt die vraag impliciet, veel overlatend aan de interpretatie van de lezer.

Hans van der Heijde

Juli Zeh – Nieuwjaar. Vertaald door Annemarie Vlaming. Ambo|Anthos, Amsterdam. 172 blz. € 20,99.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 29 november 2019.