Mens of foto

Debuteren in tijden van corona. Het overkwam Jurriaan van Eerten, schrijver en journalist, met zijn roman Buiten beeld, die sterk gebaseerd is op Van Eertens eigen ervaringen in de journalistiek met focus op Latijns-Amerika. De invloed van onverwachte omstandigheden speelt er een flinke rol in. En zo vergaat het dus ook Van Eertens debuut, dat ondanks alle commotie van dit voorjaar niet over het hoofd gezien mag worden.

Op bladzijde 6 is al sprake van mondkapjes. Toeval, want met corona hebben die dingen in dit boek niets van doen. Protagonist Alex, opmerkelijk genoeg zowel schrijvend journalist als professioneel fotograaf (die zelfs de prestigieuze Zilveren Camera wint), staat midden in een uit de hand gelopen demonstratie in Venezuela, waar voor- en tegenstanders van het socialistische bewind op niet mis te verstane manier met elkaar slaags raken. Er wordt gevochten, geschoten, er is vuur, rook en ook traangas, vandaar de mondkapjes. Met een krachtige foto van een door gewapende motorrijders neergeschoten demonstrant heeft Alex wat hij professioneel nodig heeft, maar het lot van de jongen laat hem niet los.

Jurriaan van Eerten weet door zijn journalistieke werk wat er komt kijken bij het schrijven van buitenlandreportages in landen waar geweld aan de orde van de dag is en wat fotografen moeten doormaken om precies op het juiste ogenblik op de juiste plek te zijn. Hij weet ook wat de commerciële media wensen en eisen en hoe die houding zich soms moeizaam verhoudt tot menselijkheid. Hij refereert aan fotografen die zich niet het minst bekommeren om slachtoffers als hun plaat maar kans maakt op eeuwige roem.

Buiten beeld is misschien wel in de eerste plaats een roman over journalistieke en algemeen menselijke integriteit, want we volgen Alex door het boek heen in al zijn professionele en persoonlijke bezigheden, die lastige dilemma’s en overwegingen met zich meebrengen. We krijgen ook mee wat ‘fixers’ betekenen voor westerse journalisten, die ondanks hun altijd gedecideerde, zakelijke toon uiteraard ook niet alles kunnen weten als ze in den vreemde dingen gedaan moeten krijgen, hoe contacten tot stand komen en waarom reportages vaak een identieke vorm aannemen.

Alex begon zijn loopbaan overigens op de kunstacademie, een plek waar hij een haat-liefdeverhouding mee blijft houden, want zijn vroegere mede-kunststudenten beziet hij als wereldvreemde en vaak talent-arme mislukkelingen, zoals hij ook ergens opmerkt dat jonge schrijvers die niets te vertellen hebben maar beter niet kunnen schrijven. Alex is een doener, zou je dus kunnen denken, maar als we hem beter leren kennen is hij zelf vaak ook knap besluiteloos. Vriendin Lies neemt hem als het ware bij de hand tot zij zelf om het leven komt bij een zwemongeluk. Moet Alex weer zelf nadenken.

De elementen waaruit de realiteit bestaat kwamen weer bij elkaar en daarmee ook het besef dat iedere vorm van hulp te laat zou komen. Het eiland lag op een uur varen van het eerste sprankje beschaving. Was er daar eigenlijk een ziekenhuis? Waarom had hij dat niet van tevoren uitgezocht?

Dat deze nieuwe verantwoordelijkheid niet altijd tot gelukkige keuzes leidt, heeft wel tot gevolg dat Buiten beeld na verloop van tijd spannende injecties krijgt, die het verhaal tot het slot verrassend houden. Alex is, misschien wel meer dan anderen in zijn vak, mogelijk toch meer kunstenaar gebleven dan hij zich lange tijd gerealiseerd had. En kunstzinnige types doen wel eens merkwaardige dingen, die niet altijd passen in wat de consensus voorschrijft. Alex krijgt het dan ook zwaar te verduren, maar behoudt wel zijn menselijkheid en dat is natuurlijk ook wat waard.

Buiten beeld is een in een levendige vertelvorm geschreven roman vol Latijns-Amerikaanse couleur locale, die terloops het verschil benadrukt tussen het altijd veilige en vredige Nederland en de buitenwereld, waar mensen zich hun leven nooit zeker zijn. Maar in het onvermoede slot zal Alex ondervinden dat je ook in Nederland, zij het op een andere manier, toch op je hoede moet zijn.

André Keikes

Jurriaan van Eerten – Buiten beeld. Nieuw Amsterdam, Amsterdam. 222 blz. € 20.