Wie is er bang voor Virginia Woolf?

Het nieuwe boek van de Amerikaan Michael Cunningham is een remake van Mrs. Dalloway van Virginia Woolf. Een riskante onderneming, omdat elke criticus het originele meesterwerk erbij zal pakken en het zal vergelijken met de moderne variant. En meesterwerken zijn zelden te overtroeven. Woolf beschrijft een dag uit het leven van Mrs Dalloway. Heel knap verweeft Woolf de overpeinzingen van haar met de gedachten van tal van mensen rondom de hoofdpersoon. Daardoor kom je veel te weten over de manier waarop geliefden en vrienden naar elkaar kijken.

In De uren gebruikt Cunningham bijna alle verhaalingrediënten die zijn voorgangster al had toegepast. Als er op een bepaald uur een vriend langskomt in Mrs. Dalloway dan zie je op hetzelfde tijdstip ook een vriend opduiken in De uren. Als de een in een huilbui uitbarst, dan gebeurt dat ook in het andere boek. In de verhaalhandelingen is dus weinig nieuws toegevoegd.

Maar Cunningham is te veel schrijver om met een gemakkelijke modernisering tevreden te zijn. Naast het verhaal van zijn Mrs. Dalloway, een in New York wonende lesbische vrouw die een party geeft voor een aan aids lijdende vriend, zijn er nog twee verhaallijnen. Virginia Woolf wordt als verhaalfiguur beschreven op het moment dat zij bezig is met het schrijven van Mrs. Dalloway en door hevige onrust en zelfmoordplannen gekweld wordt. Daarnaast is er nog een verhaal over Mrs. Brown die als jonge, getrouwde vrouw in de jaren vijftig het boek van Woolf leest en door eenzelfde rusteloosheid bevangen wordt. Van beiden wordt ook slechts één dag uit het leven beschreven.

Die verschillende verhaallijnen zorgen voor afwisseling en maken het boek minder beklemmend dan het grote voorbeeld. Daartegenover staat dat het boek op verschillende niveaus interessant wordt. Cunningham laat bijvoorbeeld de autobiografische kant van Woolf zien in haar boek. Haar eigen verwarring geeft ze mee aan haar hoofdpersoon, haar eigen zelfmoordgedachten keren terug bij een bijfiguur. Ook is De uren te lezen als een emancipatiegeschiedenis van homoseksualiteit. Is er in Mrs. Dalloway slechts subtiel een verwijzing te lezen naar een kus die de hoofdpersoon van een jeugdvriendin krijgt, Mrs. Brown weet wat het betekent als zij een vriendin kust. En de moderne Mrs. Dalloway heeft een lesbische relatie, terwijl haar dochter een verhouding heeft met een radicale pot.

Maar bovenal is De uren een spel met de klassieker. Als lezer probeer je steeds te voorspellen en na te gaan hoe Cunningham aan het veranderen is geweest in het plot. Je vraagt je dan ook af of het boek wel gelezen kan worden zonder dat je eerst Woolf leest. De uren is een remake die continu dwingt om te vergelijken. Daarmee wordt het meer een literair interessante exercitie dan een op zichzelf staande roman.

Coen Peppelenbos

Michael Cunningham – De uren. Vertaald door Servaas Goddijn. Bert Bakker, Amsterdam. 220 blz.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant op 16 april 1999.