Hij moet en zal schilderen

In De droefheid zal blijven duren laat Wim Chielens twee verhaallijnen door elkaar lopen: die van de laatste maanden van het leven van Vincent van Gogh in het dorpje Auvers-sur-Oise en die van zichzelf en Tes, twee dwalende zielen die in de voetsporen treden van Van Gogh en elkaar ontmoeten in hetzelfde Noord-Franse dorpje.

Of het als lezer lukt in de huid te kruipen van een bestaande historische figuur hangt van een aantal zaken af (voor de schrijver zal dat niet veel anders zijn). Het beschreven leven moet overeenkomen met de feiten, het karakter moet kloppen met het beeld dat we al hebben en daarnaast moet er genoeg bij bedacht zijn waardoor het een mooi en boeiend verhaal wordt.

Chielens heeft een geloofwaardige en intrigerende Van Gogh neergezet. De schilder trekt zich in alle eenzaamheid terug in Auvers-sur-Oise waar hij min of meer opgevangen wordt door zijn mecenas dokter Gachet, die zijn huis vol heeft hangen met kunst. Ze dineren bijna dagelijks, voeren gesprekken en Van Gogh raakt gecharmeerd door de dochter van Gachet. Hij belooft een portret van haar te maken, maar de uitkomst is niet wat de dochter verwachtte. De dokter zelf is zeer tevreden.

Van Gogh dwaalt door het dorp en de omgeving, schildersezel en doek op zijn rug, tas vol penselen en verf aan zijn schouder: hij moet en zal schilderen. Ondertussen mijmert hij over Nuenen, over Den Haag, over Paul Gaugain, over de vrouwen die hij heeft gehad. De schilder heeft het lastig, aan de ene kant voelt hij zich thuis in het dorpje, waar nog wat kunstenaars ronddwalen, maar aan de andere kant is er een altijd aanwezig droefheid, die ook zo mooi in de titel verwoord wordt. Vincent is onrustig, wil zich volledig overgeven aan de kunst, maar zoekt ook afleiding:

‘De avond was zwoel en Vincent stak de Oise over naar het aangrenzende dorp Méry. Hij was er nog niet eerder geweest, maar wist precies wat hij er kon vinden. Langs de Oise waren enkele beruchte cafés die tot een stuk in de nacht open waren. Meisjes die niet goed genoeg waren voor de Moulin Rouge, boden het breedst mogelijk gamma van diensten aan, (…). Een beetje bedremmeld stapte Vincent binnen. Hij was niet vies van het gezelschap van dat soort dames de petite vertu, maar het ging hem beter af in gezelschap van notoire hoerenkastbezoekers als Gaugain of natuurlijk zijn beste Parijse vriend Henri de Toulouse Lautrec.’

Als een oude geliefde uit Nederland naar het dorp reist, wordt Vincent uit zijn evenwicht gebracht. Moet hij teruggaan met haar en het kunstenaarsleven vaarwel zeggen? Ook zijn broer en schoonzus bezoeken hem van tijd tot tijd uit Parijs. Zijn steun en toeverlaat. Vincent is dol op zijn kleine neefje, maar hij weet dat een degelijk gezinsleven niet voor hem is weggelegd. Schilderen is alles wat hij wil en kan, tot het laatste moment.

Chielens baseert zich op de brieven van Van Gogh, ook voor die andere verhaallijn in het heden. Daarin reist de ik, Wim Chielens, in de voetsporen van Van Gogh naar Auvers-sur-Oise. Hij vult zijn tijd met het schrijven van haiku’s om een groot leed te verwerken. De korte hoofdstukken, het zijn eerder fragmenten, die afgewisseld worden met het verhaal van Vincent, zijn in het begin net te kort om echt in die verhaallijn te duiken. Je zit met je gedachten nog op het Franse platteland en wordt dan ineens in een heel andere, veel minder expliciete wereld getrokken.

Een mooie overeenkomst is de dichter die naar woorden zoekt, zoals de schilder naar beelden, beiden proberen het leven te begrijpen of te verklaren. En dat is er nog Tes, een jonge vrouw die de ik ontmoet. Er ontstaat in korte tijd een heftig contact met grote gevolgen. En aan het eind raken de verhaallijnen elkaar en lopen ze door elkaar heen. Dan wordt ook duidelijk wat het concrete verband is.

Het verhaal over en van Vincent beschrijft meer, gaat geleidelijker en is daardoor natuurlijker. Dat van Chielens en Tes duikt in de psyche, probeert iets te ontwarren, maar komt wat gekunsteld over, mogelijk omdat het juist zo verschilt, ook qua stijl en lettertype. Het maakt zeker nieuwsgierig en komt voor mijn gevoel niet helemaal tot zijn recht.

Ik ben in ieder geval blij dat ik dankzij Wim Chielens even naast Vincent heb mogen lopen in de schemering van zijn leven.

Arjen van Meijgaard

Wim Chielens – De droefheid zal blijven duren. Uitgeverij Bibliodroom, Meulebeke. 188 blz. € 21,95.