Het leven komt en gaat in golven

Toegegeven, ik ben niet de meest aangewezen persoon om je veel over surfen te leren. Ik ben zelf ook maar een overenthousiaste toerist. Ik heb het verhaal van het surfen niet geschreven maar de personages die erin meespelen liggen me wel. Wat we met elkaar gemeen hebben: de obsessie voor de perfecte golf, een diepe eerbied voor de oceaan en een gebroken hart.

Zo begint de Amerikaanse illustrator AJ Dungo zijn zinderende graphic novel In golven, die over veel meer gaat dan de surfsport. Het gaat evengoed over liefde, over afscheid en over het leven, waarbij het surfen, de zee en de golven nu eens niet als al te clichématige metaforen worden aangewend.

Eigenlijk bestaat In golven uit meerdere verhalen, die op zich niet eens kunstig in elkaar zijn verweven. Dungo is grafisch stellig in het aangeven waar de ene geschiedenis zich ophoudt en waar de andere. Hij doet dat met kleurstellingen: oudbruin voor de geschiedenis, het groenblauw van de omslag voor het heden. In het historische gedeelte vertelt hij het verhaal over het ontstaan van de surfsport op Hawaï, waarbij hij twee belangrijke figuren uitlicht: Duke Kahanamoku, een drievoudig Olympisch zwemkampioen (1890-1968) die zich later toelegde op het surfen, en Tom Blake (1902-1994), een surffanaat pur sang die aan de wieg stond van het holle board – de surfplank zoals wij die nu kennen.

In het groenblauwe deel vertelt Dungo zijn eigen verhaal en dat van zijn vriendin Kristen. Zij is idolaat van sport, vooral basketbal en surfen, maar treft het ongeluk: door een ziekte moet haar been worden afgezet. En dat blijkt het begin van het einde; ze komt er nooit meer bovenop. Overigens uitsluitend in fysiek opzicht, want mentaal is ze sterk, weerbaar en vol levenslust, wat de actuele delen uit In golven heel dramatisch en gevoelig maken.

De combinatie van beide verhalen is bijzonder, omdat de verbinding vrijwel ontbreekt. Dat zal aan de ontstaansgeschiedenis hebben gelegen. Het was aanvankelijk bedoeld als een grafisch afstudeerproject over Blake, waaraan Dungo later nog het levensverhaal van Kahanamoku toevoegde. Het was in dezelfde tijd dat zijn vriendin te horen kreeg dat ze ongeneeslijk ziek was en zo besloot Dungo er nóg een laag aan toe te voegen, naar de uitdrukkelijke laatste wens van zijn vriendin.

Wat het oplevert is een graphic novel die in het gunstigste geval af en toe de focus van het naderende onheil verlegt naar een goed gedocumenteerde geschiedkundige verhandeling. De lezer die op zoek gaat naar gedeelde motieven, thema’s en overeenkomsten raakt hier al snel het spoor bijster. Het verhaal van Kristen staat op zichzelf. Het zorgt ervoor dat de lezer het verhaal – de beeldspraak is onvermijdelijk – in golven aangereikt krijgt en beleeft: de vrij emotieloze verhandelingen over vroeger en de actuele gebeurtenissen haken niet in elkaar, maar lijken toevallig. Ze helpen elkaar bovendien niet. Het is alsof iemand ontdekt dat op twee zenders tegelijk iets over hetzelfde onderwerp te zien is en heen en weer zapt om zo weinig mogelijk te missen.

Is dat vervelend? Nee, want Dungo weet beide werelden goed te doseren. Wat daarbij helpt is dat hij zich bedient van vrij lege pagina’s die grafisch sterk en uitdagend zijn. De lezer temporiseert vanzelf en zo krijgt het vertelde de ruimte om te groeien. Concreet: ook de historische persoonsbeschrijvingen hebben een invoelende laag. De negativiteit waarmee de visionair Blake te maken krijgt als hij zijn lichtgewicht surfplank aan de wereld presenteert is bijvoorbeeld tergend. Anders dan we nu vermoeden werd die noviteit hem aanvankelijk niet in dank afgenomen.

In golven is een bijzonder verhaal dat speelt met de manier van vertellen, van beleven en van voelen. Uiteindelijk weet Dungo alle lijntjes even met elkaar te verbinden als hij stelt dat de zee laat zien hoe de gebeurtenissen van ons bestaan zich aandienen. Wat het leven brengt, van geluk tot het verdriet, van erkenning tot afgunst: alles komt in golven. Fraai.

Stefan Nieuwenhuis

AJ Dungo – In golven. Casterman. 376 blz. € 29,95.