Alles (wat uit het brein van Wasco opborrelt) leeft

Dit mogen we gerust liefde noemen: begin dit jaar ontving Wasco, de Amsterdamse stripmaker met Groningse roots, de Stripschapprijs voor zijn hele oeuvre. Zijn uitgever, Scratch Books, greep deze heugelijke gelegenheid aan om een kloek overzichtswerk uit te geven. Alles leeft is een prachtig vormgegeven boek van meer dan 300 pagina’s vol strips en beeldexperimenten, waarmee Wasco (pseudoniem van Henk van der Spoel, 1957) zijn underground faam verwierf.

Al vijfendertig jaar werkt Wasco onvermoeibaar aan een even indrukwekkend als buitenissig oeuvre. De jury noemde hem ‘één van de vaandeldragers van het moderne striptekenen’ en dat is terug te zien in Alles leeft. Toch is Wasco geen grote naam in de vaderlandse stripwereld. Hij heeft nagenoeg zijn hele carrière in de underground vertoefd en publiceerde een niet aflatende stroom boekjes in eigen beheer, met avonturen van Tuitel en Phiwi, Philip & George, Wanda Scott en Dotty Wervelwind. Voor stripblad Zone 5300 tekende hij jarenlang zijn Apenootjes, een Nederlandse variant op Peanuts. Pas in 2015 verscheen zijn eerste volwaardige album, Het Tuitel Complex, waarin hij een selectie uit zijn small press-uitgaven opnam.

Anders dan Het Tuitel Complex bevat Alles leeft meer afgeronde verhalen: het zijn onder meer elf complete verhalen die Wasco tekende in het kader van de zogenaamde 24 Hour Comics, een evenement dat eens per jaar plaatsvindt en waar stripmakers in 24 uur een complete strip maken. Hier is Wasco meer de verteller dan de experimentalist, meer de klassieke stripmaker dan de kunstenaar. Toch zijn er naast het elftal 24 hour comics ook genoeg pagina’s waarin Wasco naar hartenlust uitprobeert, goochelt met kaders en woorden.

Wasco wordt een tekenaarstekenaar genoemd, een stripmaker die vooral onder zijn collega’s wordt gewaardeerd. Zelf is hij niet gelukkig met die benaming, vertelde hij in een interview met NRC uit 2015. Volgens Wasco suggereert het dat hij moeilijke strips maakt, al gelooft hij wel dat ze ‘misschien voor fijnproevers’ zijn bedoeld. Zo werkt hij zijn strips bijvoorbeeld uit op kleur of kiest hij voor een leesrichting vanuit het midden. Vaak zijn de strips en korte verhalen tekstloos en lijken ze midden in de vertelling te beginnen. Hij laat personages over de kaders van de strips lopen en negeert daarbij de zwaartekracht. Tenminste, voor wie het boek niet met de figuren laat meebewegen.

In Alles leeft vindt de lezer minder van die uitgesproken visuele experimenten; de aandacht is verschoven naar de vertelkunst van Wasco, die even grillig en romantisch als onaangepast is. Wolken uit 2009 is een dichterlijke vertelling over de elementen, gevolgd door de strip Marie Antoinette (van een jaar later) die een pastiche op jeugdstrips uit de jaren vijftig is, inclusief verhalende reuzensprongen en onwaarschijnlijke plotwendingen. Ronduit mooi is Sneeuw uit 2014 waarin Wasco op zijn sterkst is. Daar treft de lezer interessante sequenties aan die bij elkaar worden gehouden door een prikkelende, absurdistische vertelstem: ‘Op een keer moest ik zo vreselijk huilen (…) dat mijn zoute tranen de wolken begonnen op te lossen en het begon te regenen. En ik, ik stortte uit de hemel, maar herinnerde mij op tijd dat ik een eend ben! En zo landde ik op de oceaan alwaar ik een nieuw leven van dobberen begon.’

Achter in het album schreef Wasco – of is hij daar gewoon Henk geworden? – het essay ‘Wat het is’, een chronologisch verhaal dat hij ophakte in kleine hoofdstukjes. Het begint als een aanklacht tegen het vervelende conservatisme van het medium strip, dat maar niet loskomt van sleetse dinosaurussen als Kuifje, Suske & Wiske en Spider-Man. Gaandeweg wordt het persoonlijker en leren we over de poëtica van Wasco en gebeurtenissen uit zijn leven die veel indruk hebben gemaakt, zoals het overlijden van zijn zus in 2008. De zorgvuldige lezer ziet dit terug in zijn werk.

Alles leeft is een compleet overzichtswerk dat samen met Het Tuitel Complex een fraaie doorsnee is van het werk dat Wasco tot op heden maakte. Het is te hopen dat de ambitie en honger van Wasco niet is gestild met deze uitgave. Gelukkig belooft hij in Wat het is dat hij nog tot in den eeuwigheid 24 hour comics zal blijven maken. Verder ziet het er niet naar uit dat hij is uit-geëxperimenteerd en klaar is met vertellen.

Zelf sluit hij af met de constatering dat alles een ziel heeft en dat we er daarom zorgvuldig en netjes mee om moeten springen. Hij noemt strips en grammofoonplaten als zaken waar je zuinig op moet zijn. Met instemming zet de lezer Alles leeft in zijn boekenkast.

Stefan Nieuwenhuis

Wasco – Alles leeft. Scratch Books. 332 blz. hardcover. € 24,90.