Coventry en Beethoven

Waar maanlicht vleugels raakt van Dietske Geerlings is een roman waarin heden en verleden, klassieke muziek en bommenwerpers, vaders en dochters, verloren geheugen en haarfijne herinneringen als draden van een kunstig web naast en door elkaar lopen. De spin in het midden is Jytte, in het begin van het verhaal een vijfjarig meisje dat haar moeder heeft verloren. Dorinthe is zangeres en op weg naar een concert omgekomen bij een vliegtuigongeluk. De schrijfster laat op de eerste bladzijde letterlijk in de tekst een rond vlak vrij, als symbool van de leegte die de moeder achterlaat.

Het kon dus gebeuren, dat er van het ene moment op het andere een gat werd geslagen in je leven. Je stond op, uren later ging je naar bed en ergens daartussenin was je moeder van de aardbodem verdwenen.

In het eerste deel heeft de naam van het eerste deel van de Mondscheinsonate van Beethoven: Adagio sostenuto. We zien Jytte die het verlies een plek moet geven, die aan de nieuwe verhoudingen thuis, nu alleen met haar vader, moet wennen. Daarna verschuift het perspectief naar Aron, de vader, pianoleraar aan huis, die er ineens alleen voor komt te staan in de opvoeding van Jytte en probeert een stabiele factor te zijn voor zijn dochter.

Deel twee en drie van het boek hebben de andere namen uit de partituur van de beroemde sonate van Beethoven: Allegretto en Presto agitato. Het verhaal ontrolt zich net als het muziekstuk in een steeds sneller tempo. Jytte wordt ouder, er herinneringen krijgen vorm, grootouders laten stukjes informatie los waardoor het meisje achter nog meer zaken komt die van grote invloed zijn op wie ze is.

Doordat we delen van het verhaal de ene keer door de ogen van Jytte zien en de andere keer door die van Aron, kijk je als lezer door de verschillende facetten naar de gebeurtenissen, zoals wanneer je door de geslepen zijden van een diamant naar de kern kijkt en er steeds een andere kleur ontstaat. Als het meisje in groep acht zit en bij de eindmusical mag zingen, durft ze dat thuis niet te zeggen. Als lezer voel begrijp je jaar terughoudendheid, maar je weet dat ze eigenlijk niets liever wil dan dat Aron komt. Geerlings bouwt de spanning op. En dan is hij toch ineens aanwezig in de zaal, terwijl Jytte de sterren van de hemel zingt. In het volgende hoofdstuk lees je hoe Aron per toeval achter de uitvoering komt.

Zo krijg je vaker de twee kanten van het verhaal voorgeschoteld. En uiteindelijk heeft alles twee of meer kanten, er is niet één waarheid. Het ligt er ook maar net aan welke kennis je hebt, wat je weet van een bepaalde situatie. Pas als alles bekend is, kun je weer verder, lijkt Dietske Geerlings te willen zeggen.

De schrijfster doseert het hele verhaal op originele wijze, door de wisseling van perspectief, door de poëtische fragmenten en vooruitwijzingen die cursief door het verhaal heen staan, door de wisseling van lettergrootte en andere tekstuele variaties (het woord vliegtuig dat in letterparen trapsgewijs onder elkaar staat om het neerstorten te symboliseren). Soms leidt het af, soms wordt iets daarmee te nadrukkelijk verteld, maar Geerlings is consequent en heeft er duidelijk een bedoeling mee. Het geeft een bepaalde vaart aan het verhaal, net als de vele dialogen.

Het bombardement op Conventry in 1940 wordt verbonden met het neerstorten van het vliegtuig waar de moeder van Jytte in zit. De geschiedenis herhaalt zich op meer dan één gebied. Ook wordt de link duidelijk tussen de Mondscheinsonate en het bombardement. Een knappe compositie van een verhaal dat de lezer meeneemt en op de laatste bladzijde nog op een onthulling trakteert.

Arjen van Meijgaard

Dietske Geerlings – Waar maanlicht vleugels raakt. Eigen beheer, 402 blz. € 19,95.