Primitief en onbeholpen maar net zo gruwelijk

De Amerikaanse Katie Skelly (1985) heeft met Maids een indrukwekkende horrorgeschiedenis naverteld, die je niet snel vergeet. Skelly koos het waargebeurde verhaal van de gruwelijke moordpartij die de zussen Christine en Lea Papin in 1933 pleegden en werkte dat uit in een grillige en obsessieve strip. Over het primitieve tekenwerk van Skelly is van alles te zeggen, maar wie aan de strip begint, krijgt een leeservaring voor de kiezen die nog dagenlang nazindert. Het is eigenlijk gewoon verplichte kost.

Voor het perspectief: Op 2 februari 1933 vermoordden de dienstmeisjes Christine en Lea Papin de gefortuneerde Leonie Lancelin en haar dochter Genevieve. Tijdens de moordpartij in het Franse Le Mans krabben de zussen met hun blote handen de ogen van hun slachtoffers uit. De politie vindt de toegetakelde lichamen en even later de zussen, die in elkaar verstrengeld op hun zolderkamer zitten. Christine en Lea hebben nooit een verklaring gegeven voor de moorden. De zaak heeft altijd tot de verbeelding gesproken; over de zussen werden vier toneelstukken gemaakt, zeven films, negen boeken en zelfs een hele opera. Nu is er voor het eerst een strip, en wat voor één.

Het is een verhaal om van te gruwen. Het is daarom bijzonder dat Skelly het zo ingetogen weet te vertellen: die ogenschijnlijke rust is vanaf de eerste pagina angstaanjagend. En dat is knap wat een begenadigd tekenaar is ze niet: haar figuren zijn houterig, de perspectieven op een kinderlijke manier vreemd en haar schrijfletter is zelfs onbeholpen.

En toch zijn het juist al deze primitieve, illustratieve elementen die het verhaal zo perfect aanvoelen: ook dat is onaangepast en vreemd. Het is 1931 en Christine Papin werkt bij de gegoede Franse familie Lancelin waar de moeder en dochter zich wentelen in dagelijkse ruzies. Christine heet het voor elkaar gekregen dat haar zusje Lea ook voor het gezin mag werken. Lea is even daarvoor uit een klooster ontslagen vanwege laakbaar gedrag – de terugblikken vol ingetogen sadisme zijn kalm en huiveringwekkend tegelijk.

Beide zussen laten zich gaandeweg de pesterijen van met name mevrouw Lancelin steeds minder vaak welgevallen: aanvankelijk in het geniep, later steeds opener. Het zorgt voor een verwijdering van de familie Lancelin, maar tegelijk komen de zussen steeds dichter bij elkaar. Zachtjes ziet de lezer ontstaan dat de zussen dezelfde genen delen. Het is de combinatie van afkomst, zussenliefde en uitbuiting die de situatie laat escaleren.

Het knappe van Maids is dat Skelly een complete laag aan het verhaal van de Papin zussen heeft toegevoegd: haar verteltrant is zo dwingend en stuwend, dat de lezer halverwege in ademnood raakt. Uit alle poriën van de strip gutst het klamme zweet van een naderende escalatie. Het is werkelijk ongewoon wat ze flikt. Hoe? Door de dagelijkse dingetjes te laten zien: het ontbijt, het strijken van de was, boodschappen en het dweilen van de gang. Niet even, maar pagina’s lang zien we de zussen vooral werken. Terwijl je voélt dat er iets te gebeuren staat.

Skelly geeft de lezer een ongezonde dosis sympathie voor de zussen, terwijl het niet mals is wat deze twee op hun kerfstok hebben. Het gemak waarmee de lezer bijvoorbeeld de herinnering aan Lea’s gruwelijke marteling van een kanarie voor lief neemt, omdat het nu eenmaal het huisdiertje van die gemene moeder overste is, is bijzonder. Het is de stilte die geruststelt, de onaangedane blik van Lea die daarna weer gewoon de schalen met het diner opdient. Altijd is er een figuur in de buurt die erger is, gemener. Het is het idee van onderdrukking en uitbuiting dat de lezer richting de zussen duwt.

De titel Maids suggereert nog een verhaalgegeven: Maids kan slaan op huishoudsters, maar evengoed op maagden. Het omslag hint al richting die seksuele, incestueuze connotatie doordat de zussen elkaars hand achter hun rug vasthouden. Het is interessant om te zien hoe Skelly niet kiest voor een stellingname: na de moorden was er veel te doen over de zaak, met name vanwege de vrouwelijke agressie en seksuele lading. Alle speculatie en dramatiek over deze zaak ten spijt: de zussen hebben zich altijd in stilzwijgen gehuld, gezamenlijk. Skelly eindigt heel opgeruimd met een feitelijk nawoord: de ene zus sterft in gevangenschap, de ander komt na acht jaar vrij en werkt daarna onder een valse naam jarenlang in een hotel.

Stefan Nieuwenhuis

Katie Skelly – Maids. Fantagraphics. 112 blz. hardcover. $ 19,99.