Zenuwachtigman

De autobiografische fotostrips van Ype Driessen zijn een fenomeen. In vier, hooguit vijf plaatjes weet hij steeds een compleet verhaal te vertellen, waarin heel vernuftig humor, ironie en scherpte met elkaar gecombineerd worden. Zijn handelsmerk is zelfspot en overgevoeligheid voor wat een ander van hem vindt. Ype is steeds het middelpunt van een situatie, maar zijn (ex-)partners, vrienden en familie zijn ook vrijwel altijd van de partij. Het is een goed bewaard geheim hoe ver hun bijdrage gaat: legt hij hen alle woorden in de mond of hebben zij zelf ook inbreng. De kracht van zijn werk zit – naast de humor en een geniaal gevoel voor een situatie – in de manier waarop hij heel kernachtig een situatie kan schetsen en vrijwel tegelijkertijd ook de pointe presenteert. Zijn fotostrips verschijnen in Het Parool, op zijn website en worden na verloop van tijd gebundeld in albums. Het werk van Ype Driessen is zonder meer uniek en vormt een spiegel voor iedereen die er maar in wil kijken.

Niet tevreden met zijn gebruikelijke format publiceert hij nu Het nadeel van de twijfel, ’s werelds eerste autobiografische fotoroman. De 212 bladzijden van het boek geven hem de mogelijkheid om een uitgebreider en complexer verhaal te vertellen. De verhaallijn in het boek wordt gevormd door een vraag die zijn vriend Nico hem stelt: ga je een paar weken met me mee op reis door Amerika. Ype vraagt bedenktijd. Hij is bang om te vliegen (visueel zeer krachtig uitgebeeld), maar een dieperliggende reden is dat hij tijdens de afwezigheid van Nico de tijd zou hebben om eindelijk een echt boek te maken. Tegelijkertijd twijfelt hij of hij daartoe wel het talent bezit en dat is weer aanleiding voor een eindeloze serie aanvallen van onzekerheid gevolgd door weer nieuwe twijfels. Ype Driessen werkt deze complexe carrousel geestig uit. Eigenlijk is de conclusie dat hij altijd overal bang voor is. In een psychologische roman zou dit ellenlange tekst opgeleverd hebben, hier zijn een paar bladzijden met foto’s en korte krachtige teksten voldoende.

Het nadeel van de twijfel heeft veel gemeen met zijn fotostrips. Veel van de bekende gezichten keren ook terug. Maar Ype Driessen gebruikt de ruimte van een roman ook voor bijna surrealistische langere scènes, zoals zijn communicatie met de stofzuigerrobot Chupi. Geweldig goed gevonden (en sterk uitgebeeld) is zijn verlangen om alleen op de wereld te zijn zodat hij dan met de auto naar Egypte kan reizen. Hoe hij dit realiseert zonder rijbewijs vormt het hoogtepunt van het boek. Het is ook meteen het beste voorbeeld hoe hij de vrijheid gebruikt, die een langer verhaal hem biedt.

In de roman heeft Ype ongeveer een week bedenktijd nodig. In de tussentijd blijkt zijn vriend Nico een engel van geduld te zijn. Je moet er niet aan denken wat er met Ype zou zijn gebeurd als zijn opstelling tot een liefdesbreuk had geleid. In zijn meesterwerk Uit! heeft hij al laten zien hoe ontregelend het voor hem is als mensen hem daadwerkelijk de rug toekeren. Het nadeel van de twijfel bewijst dat Ype Driessen nog wel wat meer kan dan korte fotostrips maken. Het moet een enorm karwei zijn geweest om tekst en foto’s zo precies goed op elkaar af te stemmen en het verhaal dusdanig te stroomlijnen dat het een geheel blijft.

Doeke Sijens

Ype Driessen – Het nadeel van de twijfel. Luitingh-Sijthoff, Amsterdam. 216 blz. € 20,00.