Een humorloze Max Havelaar

Het is toe te juichen dat klassiekers uit de Nederlandse literatuur verstript worden. Niet alleen omdat die klassiekers een nieuw leven krijgen, maar ook omdat er door die strip een visie op zo’n klassieker gegeven wordt. Tekenaar Eric Heuvel en scenarist Jos van Waterschoot durfden het aan om in het Multatuli-jaar Max Havelaar om te toveren tot een graphic novel.

Van Waterschoot heeft er voor gekozen om vooral het politieke verhaal te vertellen. Hoe Indonesiërs worden uitgebuit door de inlandse regenten en de mate waarin dat oogluikend wordt toegestaan door de Nederlandse residenten. Assistent-resident Max Havelaar wil daar wel tegen optreden, maar wordt door hogere bestuurslegen actief tegengewerkt. Hij vindt geen gehoor voor zijn bevindingen en klachten en omdat Max Havelaar (= Multatuli, = Eduard Douwes Dekker) steeds bot vangt binnen het systeem rest hem niks anders dan een boek te schrijven en op die manier zijn gelijk te halen. Aan die lijn is vooral vastgehouden binnen deze graphic novel.

Wat opvalt is het ontbreken van humor. Een van de redenen waarom de Max Havelaar nog steeds als klassieker geldt is de meerlagigheid. Tegenover de ernst van de boodschap staan er heel veel komische stukken in de roman die vooral spelen rond koffiehandelaar Batavus Droogstoppel en zijn gezin. Dat contrast is nu helemaal weg. Daarmee is meteen een van de grootste charmes van de roman verdwenen. Van Waterschoot heeft een vrij redundant scenario geschreven waarin alles uitgelicht en toegelicht wordt, soms met complete brieven waarvan de letters zo klein zijn dat je de loep erbij moet pakken. Achterin is ook nog een heel dossier opgenomen over Multatuli, Max Havelaar, de uitgave en de ontvangst. Heel informatief allemaal, maar of het noodzakelijk is binnen een graphic novel is maar zeer de vraag.

De tekeningen van Eric Heuvel zijn helder en vooral in de overzichtstaferelen, zeker als die vanuit een vogelperspectief getekend zijn, herken je zijn vakmanschap. Toch viel me gaandeweg wel op dat hij maar een paar gezichtsuitdrukkingen tot zijn beschikking heeft en dat er weinig tot geen subtiliteit zit in de weergave van de gemoedstoestanden. Ik ging me steeds vaker ergeren aan de verbeten mondjes met tandjes die raar uitsteken. Hier en daar kloppen ook de verhoudingen van de lichamen niet helemaal meer.

Wat me bij het lezen ook dwars zit is de betrokkenheid van Eric Heuvel bij het blad Gezond verstand, een blad voor complotgekkies en viruswappies. Hoe kun je aan de ene kant de Max Havelaar verstrippen, het boek dat toch geldt als een protest tegen het koloniale systeem (al valt daar ook wel iets op af te dingen) en tegelijk de voorkant van een blad tekenen waarop een klas met mondkapjes op door een museum wordt geleid, waarbij de leerlingen een werkstuk moeten maken over de slavernij en ze tot hun schrik afbeeldingen van zwarte mensen met muilkorven op het gezicht zien? Dat je die vergelijking alleen al maakt, laat zien dat je werkelijk geen fuck begrepen hebt van de geschiedenis. Hoe godvergeten stupide kun je zijn?

Ik lees dus een strip over de uitwassen van het koloniale systeem en tegelijk denk ik: maar Eric Heuvel vindt een mondkapje dragen net zo erg als de slavernij. Dat geeft een heel vieze nasmaak aan deze graphic novel.

Coen Peppelenbos

Eric Heuvel & Jos van Waterschoot – Max Havelaar. Uitgeverij L, Oosterhout. 108 blz. € 22,99.