Liegen over een aap in een ideeënnovelle

Als je nieuwe mensen ontmoet, word je zelf ook een beetje nieuw. Dat denkt Katinka, een van de jonge hoofdpersonen in Patrick van Annelies Verbeke. De Vlaamse schrijfster, wier nieuwe roman Treinen en kamers een paar dagen geleden bij De Geus is verschenen, schreef haar eerste kinderboek voor de Maand van de Filosofie 2020. Waarheid was vorig jaar het thema van de Maand van de Filosofie. In Patrick speelt de tienjarige Katinka met de waarheid. Het meisje is niet thuis, maar logeert bij haar opa en ontmoet daar Mira (11) en Mauro (8), de buurkinderen van grootvader. Dat biedt haar de kans om een nieuw verhaal over zichzelf te vertellen.

Ook voor Mira is de waarheid een belangrijk onderwerp. Zij mist haar beste vriendin Khadi, die terug naar Mali is gegaan en haar dikke brieven niet beantwoordt. Ze krijgt van haar moeder een dagboek zodat ze kan blijven schrijven. Mira doet nauwkeurig verslag van de ruzies met haar broer Mauro. Hij wordt voorgetrokken door haar ouders en hij speelt vals. Tot overmaat van ramp hoeft hij nooit ‘sorry’ te zeggen. Boek, zoals ze haar dagboek noemt, luistert geduldig.

De wisselende vertelperspectieven, Katinka’s verhaal wordt vanuit personaal perspectief verteld en in Mira’s dagboek is een ik-verteller aan het woord die de werkelijkheid zo letterlijk mogelijk wil weergeven, laten zien dat er verschillende visies op waarheid en verzinsel mogelijk zijn. Via het dagboek vernemen we dat Katinka een aap heeft die ze soms mee naar school neemt. Omdat de aap een perforator naar de juf gooide moet Katinka naar een andere school. Mira gelooft Katinka’s verhaal niet, maar haar opa bevestigt het. De aap slaapt, vertelt opa. Hij heeft veel rust nodig. De kans is dus klein dat Mira binnenkort kennis kan maken met de aap.

Mira wil weten of Katinka’s aap, die Patrick wordt genoemd, echt bestaat. Ze worstelt ook met de vraag of Khadi, met wie zij sinds haar migratie geen contact meer heeft, nog wel haar beste vriendin is. Is vriendschap echt als je elkaar niet meer ziet en niet meer met elkaar praat?

Als personage bestaat Patrick in ieder geval. Er wordt over hem gesproken, hij kan schaatsen en hij wordt gezocht. Mauro, die iets jonger is dan Mira, is heel erg enthousiast over het idee dat ze iemand kennen die een aap als huisdier heeft.

Ze kennen helemaal niemand anders met een aap! Dat is toch adembenemend fantastisch interessant, geweldig en opwindend?

De zoektocht naar Patrick, die volgens Katinka uit het raam is geklommen om de stad van haar opa op stelten te zetten, is een spannend avontuur en een denkexercitie. De fraaie, stemmige zwartwit illustraties van Charles Michels laten zien dat alle drie de kinderen hun eigen beeld van de aap hebben. Zoek je dan ook hetzelfde dier?

Patrick is een mooie ideeënnovelle over waarheden, vriendschappen en de versmelting van mens en dier voor kinderen vanaf een jaar of acht. De toon is bedachtzaam, maar niet saai. Een kenmerk van een goed jeugdboek is dat het ook voor volwassenen interessant is om te lezen vanwege de mooie stijl en de gelaagdheid. In Patrick staan veel zinnen om van te genieten. ‘Is vandalisme uw hobby, juffrouw?’ is er één van. ‘Ze voelt een uitzinnige vreugde in zich oprukken’, is er nog één. En gelaagdheid is er meer dan genoeg. De vele gedaantes die de aap in Verbekes verhaal aanneemt, de perspectiefwisselingen en de overpeinzingen over de waarheid maken Patrick ook voor volwassen (voor)lezers tot een boeiend boek.

Marie-José Klaver

Annelies Verbeke – Patrick. Geïllustreerd door Charles Michels. Querido, Amsterdam. 84 blz. € 9,99.