Blauwbaards in de krokodillenkamer

Asa heeft een grote afkeer van seksualiteit en overige lichamelijkheid. Lust is dierlijk, volgens de verminkte, manke en eenogige vijftienjarige hoofdpersoon van Een nacht om te vliegeren (1987) van Renate Dorrestein. Als haar vader, die zij haat, tijdens het diner voor het midzomernachtfeest verlekkerd naar haar nicht Linde kijkt, zwellen zijn lippen op en krijgen ze de kleur en vorm van regenwurmen. Linde, die bij Asa en haar familie logeert om te herstellen van een abortus, draagt tijdens het diner een rood sportbroekje. Asa heeft een hooggesloten jurk van zware, donkere stof aan. Een groter contrast tussen twee meisjes is bijna niet denkbaar. De andere gasten aan tafel spreken over de jacht.

Het etentje en het feest vinden plaats in een reusachtig huis dat op een prehistorisch wezen lijkt, waar draconische torens uit steken en dat wordt geflankeerd door lage uitbouwen die op trage ledematen lijken. Het huis is pas 20 jaar oud en verdiend met een keukenapparaat dat de droom van elk huishouden is. Toch is het leven in het huis, dat iets van een burcht heeft, niet modern. Er is een hoofd van de huishouding dat Scarabee heet, een spoelkeuken vol personeel en een worstenmaker die het resultaat van de jacht in pasteien verwerkt. In een speciale kamer houdt Asa’s vader krokodillen en andere reptielen. De huishoudster, die tijdens het feest aan het bevallen is van een halfbroer of -zus van Asa, is niet het enige personage met een dierennaam. De Sprinkhaan noemt Asa Linde en de vriendinnen van haar vader die de vorig jaren het midzomernachtfeest opvrolijkten, noemde ze het Schaap en de Slang. Met de laatste twee vrouwen liep het slecht af. Tegen Linde, die het huis en vooral de krokodillenkamer griezelig vindt, zegt Asa dat ze moet vooral niet denken dat ze ‘een stelletje blauwbaards’ zijn.

Vijf jaar geleden is Asa’s leven ontwricht en sindsdien is ze uit op wraak, vooral op haar vader. Haar moeder, een zwakke vrouw die haar kamer nauwelijks verlaat, wil Asa beschermen. Behalve door haar haat voor haar vader, die volgens haar de grote schuldige is, wordt Asa’s leven beheerst door haar herinneringen aan haar oudere broer Alex die niet meer in het huis woont. Door de komst van Linde en haar vragen over de familie komen er veel onaangename herinneringen naarboven die Asa de baas probeert te blijven. Afleiding is er genoeg. Asa loopt regelmatig naar de keuken om te zien hoe ver Scarabees bevalling is gevorderd en ze moet voorkomen dat haar vader met Linde naar bed gaat.

Een nacht om te vliegeren, de vierde roman van Renate Dorrestein (1954-2018), is onlangs door Querido opnieuw uitgegeven in de Salamanderreeks. De sprookjesachtige adolescentenroman begint om 6 uur ’s avonds en eindigt om 3 uur ’s nachts. In die negen uur voltrekt zich een drama dat door flashbacks en flashforwards wordt aangekondigd en dat de lezer in al zijn hevigheid meemaakt als het zover is. De symboliek ligt er soms wel erg dik bovenop. Zo gaat Linde verkleed als een lieveheersbeestje op rolschaatsen naar het middernachtsbal en vermomt Asa – tot grote woede van haar vader – haar moeder als de Dood van Pierlala, compleet met een kroon van dierenbotten, en speelt ze zelf de knecht van de dood. De overdaad aan symboliek past aan de andere kant wel heel goed bij de gotische sfeer van de roman.

Het slot vind ik minder goed bij het verhaal passen. De subtiele geheimzinnigheden waarmee Een nacht om te vliegeren is gelardeerd, worden versterkt in de flashback-scène op de vuilnisbelt waar Asa en haar broer rondschuimden toen Alex nog thuis woonde. De bijna-verkrachting die in het laatste uur van het verhaal plaatsvindt is een deus ex machina die het verhaal veel platter laat eindigen dan in de lijn der verwachting ligt. Asa, die al jaren bezig is iedereen in haar omgeving te straffen, wordt aangerand in het bijzijn van haar moeder, de enige die Asa niet haat, die niets doet om haar te beschermen. Ook haar vader, die in de buurt is, doet niets. Het is alsof de ouders uit het gruwelhuis hun dochter die zo dwars en zo wars van seks is, deze straf gunnen. Jammer dat Asa’s wraakactie op het feest niet nog meer uit de hand is gelopen.

Marie-José Klaver

Renate Dorrestein – Een nacht om te vliegeren. Querido (Salamander-pocket), Amsterdam. 158 blz. € 10.