Meer gelukzaligheid dan je hebben kan

Bij Sjoerd Kuyper denken we aan grootse, poëtische literatuur zoals Robin en God, Hotel de grote L, Bizar of De duik. Boeken geschreven voor kinderen en jongeren, maar door hun diepgang en verfijnde stijl leeftijdsloos. Vanaf zijn debuut Ik herinner mij Klaas Kristiaan uit 1974 is Kuyper poëzie voor volwassenen blijven schrijven. Volgens Kuyper zelf is ‘poëzie de beste leerschool voor wie kinderboeken wil schrijven en het schrijven van kinderboeken is de beste leerschool voor wie poëzie wil maken’. Bij uitgeverij Hoogland van Klaveren verschenen de afgelopen maanden enkele publicaties: de nieuwe poëziebundel Het water en de zee, een heruitgave van Het heelal van jouw hart en het prentenboek Mensen met koffers dat uitmuntend geïllustreerd is met kunstwerken van Annemarie van Haeringen.

Het prentenboek lijkt de vorm bij uitstek voor Kuypers gedichten en liedteksten. Kuypers korte gedicht Mensen met koffers krijgt een ruimere reikwijdte door de twaalf portretten die Van Haeringen vervaardigde. Versregels die in het gedicht lieflijk kunnen aandoen krijgen in de illustraties een wrangere ondertoon, zoals bij de versregel ‘De geur van het gras dat je grootvader maaide’, waar Van Haeringen een uitgestrekt groen landschap schildert, met een kale boom aan de einder. Aan de takken van die boom hangt een opgeknoopt persoon.

Die interpretatie voegt toe wat in Kuypers gedichten nogal eens kan ontbreken. Vooral als je de heruitgave van Het heelal van jouw hart leest kan je het gevoel bekruipen dat het meer gelukzaligheid bevat dan je hebben kan. Bij Kuyper wint het geluk het altijd van de zwaarte. Zoveel eenvoud wekt bij een weemoedige inborst als de mijne wrevel op. Zoals in Het liedje van God:

Ik wou ik was
het licht
op je gezicht,
wit in het blauw.
Ik hou van jou.

Ik wou ik was
de zee, de hemel
en de woorden die je las
in het water,
in het blauw.
Ik hou van jou.

Ik wou ik was
een appelboom.
Jij in het gras,
dampende grond,
mond in het groen.
Ik hou van jou, ik
kan er niks aan doen.

In Het heelal van jouw hart staan behoorlijk wat van dit soort onbevangen, ultrakorte gedichtjes. Nu slaat de verveling niet zozeer toe door de onschuldige toon die in slaap wiegt, die geruststellend sust, maar vooral door de simplistische, ultrakorte versregels met een zonneklaar rijm.

De bundel Het water van de zee kent 37 nieuwe gedichten. Ook hier overheerst berusting voor de naderende dood vanuit een omzien in tevredenheid. Zoals in het tweede gedicht met de titel ‘Jouw hand’:

Mag ik jouw hand zijn
als jij eerder wakker bent dan ik
en zacht de deur van onze kamer
opent en sluit
en het hotel uit gaat,
de straten van de stad in?

Mag ik jouw hand zijn
die de deur opent en sluit,
die je bril afzet,
je zonnebril opzet
en in je tas zoekt naar je telefoon,
die je telefoon vindt,

En zo dreutelt het gedicht nog acht strofes verder, terwijl ik die hand in mijn hoofd steeds naargeestiger laat worden. Het is niet het welzijn dat stoort, maar het gemis van onheil, rampspoed, tegenslag. Domweg gelukkig zijn laat me onbewogen. Het moet op zijn minst gieten. Zijn gedichten bevatten heus gedachtes. Er zitten verhalen in. Maar het is het overbelichten van de zegeningen dat te zalvend werkt, waardoor het aura van een dominee-dichter om Kuyper hangt in zijn poëzie voor volwassenen.

Miriam Piters

Sjoerd Kuyper en Annemarie van Haeringen – Mensen met koffers. Hoogland & Van Klaveren, Hoorn. 32 blz. € 17,50.
Sjoerd Kuyper – Het heelal van jouw hart, de mooiste gedichten. Gekozen door Margje Kuyper en Thomas Verbogt. Hoogland & Van Klaveren, Hoorn. 106 blz. € 12,50.
Sjoerd Kuyper – Het water van de zee. Hoogland & Van Klaveren, Hoorn. 78 blz. € 19,90.