Terugkijken uit het hiernamaals

Met Mijn leven als mens las ik een heel andere Joke van Leeuwen dan ik gewend was. Het feest van het begin en De onervarenen waren subtiele historische romans waarbij de schrijfster op een zeer geslaagde manier in de huid kruipt van gewone stervelingen tijdens enerverende gebeurtenissen. De Franse revolutie bij Het feest van het begin en de exodus van een Belgische gemeenschap naar Zuid-Amerika in De onervarenen.

Mijn leven als mens begint in het hiernamaals, waar de hoofdpersoon, Dinka, terugblikt naar haar leven op aarde. Of beter gezegd, ze kijkt van boven neer op het gekrioel van de mensheid waar zij tussen heeft gelopen. Dinka was deel van een Siamese tweeling. Haar zusje, dat de naam Dinska kreeg, hoewel het doodgeboren werd, zat met een stuk huid aan Dinka vast. Haar hele leven blijft in het teken staan van het zusje dat er niet meer is. Van Leeuwen beschrijft hoe zo’n gemis vorm krijgt en vooral ook steeds weer benadrukt wordt. Zo draagt Dinka de kleren van haar zusje met haar naam erop, maar is de ‘s’ uit Dinska weggeborduurd.

In het hiernamaals treft ze natuurlijk gelijk haar zusje, die daar al jaren rondhangt, al bestaat er geen tijd. Daar wringt het boek soms. Van Leeuwen zegt steeds dat bijvoorbeeld tijd, lichaam en herinneringen niet voorkomen in het hiernamaals, maar het lukt haar niet dat aardloze dan wel goed te beschrijven. Dooradat Dinka naar beneden kijkt, kan ze dus kijken en is er iets van een zintuig. Ook komen er steeds nieuwe zielen van overledenen bij, dus gebeuren er dingen na elkaar en is er iets wat op ‘tijd’ lijkt.

Hoewel de idee mooi is, een mogelijke dimensie beschrijven die er na het leven kan zijn, het is ontzettend lastig dat geloofwaardig over te brengen. Laat dan zielen op aarde tussen de mensen doorzweven, zoals Hans Munsterman in De onderstroom deed. Of laat engelen als gewichtloze entiteiten met elkaar communiceren zoals in De ontdekking van de hemel.

Vanuit de terugblikken van Dinka krijgen we haar moeizame leven op aarde te zien. Ze ontmoet de verkeerde figuren, wordt niet begrepen door haar ouders en weet niet goed wat ze in het leven moet. De plot is dat je wilt weten waarom ze zo jong is overleden. Daar wordt knap en op humoristische wijze naartoe gewerkt en ook de stijl is prettig. Af en toe staan er treffende gedachtes in, zoals wanneer Dinka in de hoek in de klas moet staan.

In de hoek ontdek ik dat de twee muren die er samenkomen in hetzelfde warme geel zijn geverfd maar door het licht dat erop schijnt toch verschillend lijken, de ene muur is duidelijk donkerder dan de andere, waardoor ik dus nooit kan weten of ik echt zie wat ik denk dat ik zie, want hetzelfde kan verschillend zijn […].

Maar het hobbelige leven van Dinka is te banaal om het echt interessant te maken en het contrast met dat wat er na de dood is, is te onwaarschijnlijk. Jammer, want de eerder genoemde boeken van Joke van Leeuwen waren niet alleen goed geschreven, maar hadden net iets meer te vertellen.

Arjen van Meijgaard

Joke van Leeuwen – Mijn leven als mens. Querido, Amsterdam. 240 blz. € 20,99.