‘Uit stront ben je geboren, en tot stront zul je wederkeren’

Van de niet-aflatende stroom biografieën die de hedendaagse boekenwereld overspoelt, is Biografie van een vlieg van Jaap Robben en Paul Faassen wel een bijzonder sympathieke. Niet het leven van een bekende Nederlander staat centraal, maar – ter bemoediging van ons allen – een van de meest onaanzienlijke schepsels op aarde: een strontvlieg. Mooi dat er ‘een’ staat, om maar te benadrukken hoe gewoontjes hij is. Daarnaast overtreft in deze biografie de verbeelding alle feitelijkheden, waardoor een waarheid komt bovendrijven die op het gezicht van misschien wel iedere lezer een lach en een traan zal toveren.

In eerste instantie is het verhaal geschreven als posterproject in opdracht van De nieuwe Oost| Wintertuin. In 25 hoofdstukken langs de weg, was het tijdens een wandeling of fietstocht te lezen. In Nijmegen was het te zien als onderdeel van Wintertuin, in Leeuwarden van Explore the North. Vervolgens is het als boekje duurzaam uitgegeven in een bijzonder fraaie vorm. Voor de omslag is gebruik gemaakt van linnenrestanten, waardoor de omslagen verschillende kleuren hebben: ‘Van vliegenpoepjesroestbruin en buizerdbuikenwit tot strontvlieggroen en bromvliegzwart’, staat op de site van Loopvis vermeld.

Het bescheiden leven van een vlieg duurt gemiddeld 23 dagen. Wie heeft daar ooit bij stilgestaan? Uiteraard kan dat leven nog veel korter zijn, als hij slachtoffer wordt van een vliegenmepper of een ander gevaar. Elke dag, vanaf het moment dat de vlieg als larf wakker wordt ‘in het kadaver van een ongelukkig haasje’, ‘in een zompige appel die achterbleef na de weekendmarkt’, of in dit specifieke geval in ‘de drol van een bouvier’, tot aan zijn dood, wordt in dit boekje op humoristische wijze beschreven en geïllustreerd, een enkele flauwe grap daargelaten. Het bevat allerlei interessante feiten, maar het is uiteindelijk de verbeelding die overtuigt.

De vlieg uit dit verhaal raakt bevriend met een buizerd, die hem ‘Poepvoetjes’ noemt, omdat hij griezelt van de vieze pootjes van Vlieg: ‘Uit stront ben je geboren, en tot stront zul je wederkeren’, zegt hij, wat in het licht van het slot een bijzondere betekenis krijgt. ‘Jij bent een dichter, Buizerd’, is het antwoord van Vlieg. Datzelfde kun je zeggen van Robben, die het verhaal haast tot poëzie maakt, door de rijke verbeelding en het spel met de taal. Zo wijst Vlieg op de vele overeenkomsten tussen Buizerd en hemzelf. Buizerd reageert daar spottend op: ‘Vanwege de omvang van jouw breintje denk jij te weten hoe klein onze overeenkomsten zijn, terwijl mijn hersens kunnen bevatten hoe groot de verschillen zijn.’ Deze zin legt op creatieve wijze bloot hoe ook wij als mensen elkaar vliegen kunnen afvangen. ‘Zo’n lange zin kon de vlieg niet in één keer bevatten’, gaat het verhaal verder, waarin Buizerds scherpe oordeel bevestigd lijkt. Niets blijkt minder waar.

Een prachtige vondst is de verklaring van Buizerd voor het feit dat Vlieg voortdurend zoemt en Buizerd daardoor alle gedachten van Vlieg kan horen. De kleine hersens zorgen er volgens Buizerd namelijk voor dat er geen complete gedachte in past en dus alle gedachten voortdurend ontsnappen. Deze constatering is voor Vlieg een reden om heel hard zijn best te doen iets kleins te denken. Ook hierin werpen de beide dieren een licht op ons menszijn: terwijl Buizerd steeds bot doet en zichzelf beter vindt, zoekt Vlieg toenadering en blijkt hij in zijn miezerigheid juist een grote vriend.

Ook voor de liefde is aandacht in het verhaal: ‘Het was zover. Ze rook heerlijk naar groenbak, met een zweempje beschimmelde ketchup. Behoedzaam bekroop onze Vlieg het parelmoeren lijfje dat voor hem neerhurkte.’ Zijn nageslacht zal de vlieg helaas nooit kennen.

Het slot is zowel tragisch als hartverwarmend, maar het zou jammer zijn om meer prijs te geven van dit kleinood. Het is een ideaal cadeautje en de verleiding is groot om meerdere kleuren aan te schaffen. Het mag duidelijk zijn dat de lezer van dit boekje nooit meer een vlieg kwaad zal doen en hem de 23 dagen van zijn korte leven gunt.

Dietske Geerlings

Jaap Robben en Paul Faassen – Biografie van een vlieg. Loopvis, Arnhem. 64 blz. € 14,99.