Waarom tijm?

Een tas achterlaten in een stationshal is vragen om moeilijkheden en die krijgt Abdulrahman (kortweg Ab) dan ook. Met het onsamenhangende verhaal dat hij een project verzonnen heeft, weet hij de politie niet te overtuigen. Hij moet de tas weer meenemen. Daarna pakt hij zijn project anders aan. Hij plaatst op willekeurige plekken een anonieme brief met de vraag of de ontvangers antwoord willen geven op de vraag ‘Waarom tijm?’ Hun verhalen moeten ze sturen naar een vriendin van Ab, Vicky. Dat zij ernstig ziek is, weten de mensen die reageren op de vraag niet. De vriendin weet echter wel, dankzij die specifieke vraag over tijm, dat Ab achter de actie zit. Zo is er toch een vorm van contact die in het echt niet mogelijk lijkt.

Désanne van Brederode heeft in De tas een roman in verhalen gemaakt. Het grotere verhaal gaat over de uit Syrië gevluchte Koerd Abdulrahman die als ict’er werkt in een museum voor religieuze kunst. We komen iets te weten over zijn inzet voor andere Syriërs, de vooroordelen waarmee hij te maken krijgt in de redelijk ongeïnteresseerde Nederlandse samenleving (‘Mozzarella, kennen ze zoiets in Syrië?’) en de weerstand die hij als Koerd ondervindt binnen de eigen groep vluchtelingen. De relatie met zijn eveneens uit Syrië gevluchte vrouw is weinig passioneel.

Zeven grotere verhalen onderbreken het verhaal van Ab. In die verhalen, waarin tijm soms een zijdelingse rol speelt (de plant, een naam, een liedje) draaien om relaties waarin iets stuk is gegaan, waarna iemand toch de kracht bijeen moet sprokkelen om verder te gaan, de veerkracht moet vinden om de rest van zijn leven aan te gaan. Van Brederode laat in die verhalen zien hoe complex en tegenstrijdig alle gevoelens dan kunnen zijn. Het verlies van iets ouds en de winst van iets nieuws gaan hand in hand.

De tas is een roman waarin de schrijfster de constructie benadrukt. Al in het begin onderbreekt ze het verhaal door de verteller iets te laten zeggen over de hoofdpersoon: ‘Hij zal een personage worden om van te houden.’ Een paar hoofdstukken later wordt de tas, zogenaamd een erfstuk van zijn vader, de verteller. En helemaal in de epiloog geeft Van Brederode opnieuw een grote, verrassende draai aan het geheel. Het lijkt dan of dit boek in zijn geheel op zijn beurt weer een geheime boodschap is aan iemand die we niet kennen en dat we als lezer getuige zijn geweest van een handreiking al blijven we daarover in het ongewisse.

Coen Peppelenbos

Désanne van Brederode – De tas. Querido, Amsterdam, Antwerpen. 316 blz. € 22,99.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 21 mei 2021.