Voor alles hebben ze namen

Of Anja, de moeder van Anouska, echt een goede moeder is, valt moeilijk te zeggen. Ze kan door haar ziekte nauwelijks zorgen voor haar dochter die na de scheiding slechts één uur per week bij haar langskomt. Wat ze precies heeft, is onduidelijk:

‘Manisch, bipolair, posttraumatisch, depressie, conversie, eetstoornis, borderline, sociale fobie, aanpassing, peedeedeenos, nagebootst, angst kraambed, persoonlijk, voor alles wat er in mijn lichaam gebeurt hebben ze namen (…).’

Het resultaat is dat ze voortdurend uitgeteld op bed ligt en zelfs haar dochter inschakelt om voor haar te zorgen in plaats van andersom.

In een interview met de lokale krant Het Parool heeft Jan van Mersbergen verteld dat Een goede moeder gebaseerd is op autobiografische gegevens. De vaderfiguur Evert is een romanschrijver, een regelaar en doener, maar het portret, een zelfportret dus, is niet onverdeeld positief, want je komt bijna alles te weten over de relatie dankzij de moeder. Door ingesproken berichten aan haar behandelaar bij de GGZ geeft zij inzicht in het verleden en een beeld van de slopende manier waarop ze zich door het leven reddert.

De ingesproken berichten zorgen voor makkelijk leesbare spreektaal waarin Anja heden en verleden aan het elkaar knoopt. Of de romanconstructie dan helemaal blijft kloppen is de vraag, want ze doet heel uitgebreid verslag over een uiterst moeizaam uitje met haar dochter in de tegenwoordige tijd. Ondanks dat het technisch wringt, laten haar teksten wel heel minutieus de kracht zien die zij moet opbrengen voor elke handeling die ze verricht. Op wilskracht komt ze buiten. En net op het moment dat de roman wat in herhaling lijkt te vervallen komt er nog een wending aan het eind, waardoor Anja haar bestaansrecht als moeder kan tonen. Van Mersbergen is gelukkig niet in de val getrapt om fictioneel af te rekenen met zijn ex.

De stukken van Anja worden onderbroken door e-mails, verslagen en rapporten van instanties. Van Mersbergen toont haarfijn aan hoe tergend langzaam de bureaucratische raderen van zorginstellingen lopen. Evert schrijft keer op keer mensen aan die continu bezig zijn met het plannen van vergaderingen en overlegjes, maar die praktisch niets doen. Instanties die op elkaar wachten en naar elkaar verwijzen, maar zich niet houden aan de door henzelf opgestelde protocollen. Je voelt de machteloosheid en ergernis van Evert groeien als hij weer een bericht krijgt dat begint met holle slogans: ‘Samenwerken aan het plan doe je met elkaar! Sterker ben je Samen!’ Een goede moeder is een sterke maatschappelijke roman.

Coen Peppelenbos

Deze recensie verscheen eerder in een iets kortere versie in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 27 augustus 2021.