De Amerikaanse droom aan splinters

Misschien is John Cheever niet zo’n grote naam buiten Amerika, maar een literaire gigant is hij wel. Cheever (1912-1982), schrijver van ook in Nederland vertaalde romans als Kroniek van de familie Wapshot (1957), Schandaal in de familie Wapshot (1959), Bullet Park (1969) en Falconer (1997) is vermoedelijk toch het bekendst als schrijver van korte verhalen, maar stond gedurende lange tijd toch in de schaduw van John Updike en Saul Bellow – beiden overigens bewonderaars van het werk van Cheever.

Cheevers meest bekende verhalenbundel, samengebundeld met nog niet eerder vertaalde verhalen, is onlangs verschenen als Visioen van de wereld en andere verhalen en van een voorwoord voorzien door Julian Barnes. Cheevers verhalen spelen zich nagenoeg alle af in New England – de Amerikaanse oostkust – en wel in de periode na de Tweede Wereldoorlog. De in Cheevers figurerende mannen komen uit die oorlog. Maar in de jaren vijftig overheerst het welvaartsdenken en biedt het ruimtevaarttijdperk hoop, positivisme en elan. Als de personages al niet in New York wonen, dan wonen ze wel op forenzenafstand ervan in slaperige dorpjes, in grote huizen en met op de agenda veel feestjes bij buren en vrienden. De mannen werken in downtown New York, de vrouwen zitten thuis. Maar onder dit decor broeit het, met drankmisbruik, overspel en wanhoopsacties tot gevolg. Cheevers hoofdpersonages zijn zonder uitzondering mannen, maar verweesd, afwezig en afgestompt. In pareltjes van zinnen verwoordt Cheever de handelingen en gedachten van zijn protagonisten:

Het regende weer; het goot. Hij hoorde het geklater van water en zag de lichten weerspiegeld in plassen en in het glimmende wegdek, en door dat doelloze geluid van klaterend en druppend water ontstond er in zijn hoofd een voorstelling van beschutting, zo licht en vreemd dat ze bij een tijd in zijn leven leek te horen die hij zich niet kon herinneren.

of

Hij had zijn geheugen nooit ontwikkeld tot een functie van het gevoel.

Het zijn bijzonder fraaie sfeertekeningen en Cheever strooit er achteloos mee in deze voortreffelijke bundel. De langere verhalen ‘Vaarwel, broer’, ‘De trein van vijf uur achtenveertig’, ‘De landman’ – man stort neer met vliegtuig – en zijn beroemdste ‘De zwemmer’ – man op een feestje besluit de twaalf kilometer naar huis te zwemmen via de zwembaden van kennissen en bekenden, maar komt van een koude kermis thuis – zijn alle briljant en van een jubelend schrijfplezier, waarin het schijnbaar idyllische zomaar transformeert tot onderkoelde waanzin. De Amerikaanse droom uiteengespat. Enfin, Julian Barnes vertelt er in zijn voorwoord meer en beter over.

Wiebren Rijkeboer

John Cheever – Visioenen van de wereld en andere verhalen. Vertaald door Else Hoog en Jan Fastenau. Atlas Contact, Amsterdam. 334 blz. € 24,99.