9/11 en alles daarna in een notendop

Op 11 september 2001 kantelde ons wereldbeeld. De journalist Baptiste Bouthier schreef het verhaal van de wereld na de aanvallen op de Twin Towers en de stripmaker Héloïse Chochois goot het in een gemakkelijk leesbare strip, waarmee het Franse duo slim aanhaakte bij de twintigste herdenking van de aanval op de ‘vrije wereld, de westerse beschaving, Amerika en zijn bondgenoten’, enzovoort. Hun strip is een ideale, historisch verantwoorde instapper voor met name jonge mensen.

De bijzondere beeldspraak -van het kantelen- komt van de Franse tiener Juliette, die in de strip de afgelopen twintig jaar voor ons heeft samengevat. Zij vertelt welke impact de aanvallen destijds op haar hadden, maar vooral wat er daarna in de wereld veranderde. Ze deelt alle gebeurtenissen als een relatieve buitenstaander, met een zus die toevallig in New York woont.

Het verhaal, dat een heel rustig verteltempo kent, begint vrijwel gelijk bij de iconische beelden van de vliegtuigen die de Twin Towers in vliegen. Alle momenten van die dag, uitentreuren herhaald en herdacht op iedere elfde september sinds 2001, passeren de revue: sommige plaatjes herken je van foto’s of van de beelden, alles is bekend. Twintig jaar klinkt lang, maar het staat de lezer vast nog helder voor de geest.

Om die reden mag je aannemen dat dit album vooral is bedoeld voor jonge lezers: zij die ervan weten, maar pas na de beginjaren 2000 zijn geboren. En meteen gezegd: voor die doelgroep is de strip erg geschikt. Ze legt namelijk feitelijk, kort en krachtig uit hoe alles zo is gekomen, met Afghanistan, met Irak, met IS en Al Qaida, met Osama Bin Laden, de Patriot Act, Snowden en Bush. Na het lezen van De dag dat de wereld kantelde ken je alle belangrijke gebeurtenissen, namen en verbanden. Ideaal voor 12- tot 16-jarigen, zonder meer.

Voor de oudere lezer is het allemaal gesneden koek: geen nieuwe feiten, geen brisante stellingname of iets van dien aard. Natuurlijk, er wordt wel een nootje gekraakt als het gaat om de verregaande maatregelen die de regering-Bush nam om de eigen bevolking te kunnen controleren of hoe ze de wereld met de Irak-oorlog opzadelde, maar ach, dat weten we intussen ook wel. En hoewel Bouthier een gerenommeerd journalist is die meer over dit onderwerp publiceerde, heeft hij er duidelijk voor gekozen om niet de diepte in te gaan, maar om een zo compleet mogelijk beeld te schetsen binnen de 144 pagina’s van het verhaal.

Toch zou je willen dat de makers wat meer hadden stilgestaan bij de lessen die we kunnen trekken. Er zijn wel wat voorzichtige aanzetjes maar die blijven een beetje hangen: alle tijdelijke maatregelen die destijds voor onze ‘veiligheid’ werden getroffen en die je gemakkelijk kan zien als inperking van onze vrijheden, zijn nog altijd gaande: de Patriot Act en de equivalenten in andere landen, zoals het Franse Vigipirate-plan, waarover het in De dag dat de wereld kantelde gaat. Het stilzwijgende doorgaan van al controlemechanieken is kwalijk; met enige regelmaat duiken er schandalen op die in het verlengde ervan liggen. Het is interessante materie om op in te gaan, maar dat wordt nagelaten – al wordt klokkenluider Edward Snowden meermaals genoemd.

De tekeningen van Héloíse Chouchois zijn gedienstig maar niet overtuigend. Aanslagpleger Mohammed Atta is nog een beetje herkenbaar, de rest is gewoon een horde koppies: het zou een voetbalelftal kunnen zijn. Ook Bush en zijn trawanten zijn maar met moeite te herkennen. Geeft het? Niet echt. De plaatjes, om het oneerbieding te zeggen, volgen gewoon de tekst. Dus als er staat dat ‘aasgieren’ Rumsfeld en Cheney Bush souffleren en hem een oorlog inrommelen, dan geloven we dat die twee figuurtjes de haviken Rumsfeld en Cheney zijn.

Dit album had allerlei gedaanten kunnen aannemen. De keuze is gevallen op een evenwichtige, tikje saaie opsomming van zaken en gebeurtenissen, verteld door een tiener die niet weet wat ze overal van moet vinden. Dat is een interessante insteek voor een album voor leeftijdgenoten: dit boek had een uitgekiende marketing verdiend. Daarom hierbij de voorzet dat De dag dat de wereld kantelde een prima titel is voor het middelbare onderwijs. Laat leerlingen deze strip maar eens lezen, en ga er dan over in gesprek.

Stefan Nieuwenhuis

Baptiste Bouthier & Héloïse Chochois – De dag dat de wereld kantelde. Standaard uitgeverij. 144 blz. hardcover. € 29,95.