De regels herschreven

631 regels bestaan er voor sprookjes. Ridder Roa en de gevaarlijke draak van Pim Lammers opent met vijf regels uit Het Boek – De regels voor sprookjes. Regel 1 luidt: ‘Prinsessen worden altijd gered door ridders’ en regel 142 ‘Ridders gaan op avontuur, prinsessen niet’. In het eerste hoofdstuk wordt meteen duidelijk dat prinses Roa niets moet weten van de normatieve gedragsvoorschriften die voor meisjes en jongens gelden. Ze wil de witte baljurk die haar moeder voor haar heeft uitgezocht niet aan. Ze wil voetballen en moet er niet aan denken om met een van de prinsen te trouwen die op het bal komen dat koningin Bella voor haar heeft georganiseerd. Roa wil zelf ridder zijn en vechten met draken en prinsessen redden.

Gelukkig voor Roa komen er geen ridders op het bal. De ridders zijn namelijk op. Ze zijn verdwenen toen ze prinses Ayla wilden redden. Roa ziet haar kans schoon om ook op avontuur te gaan en de knappe Ayla van een paar kastelen verderop wier vlog ze volgt te redden. De verdwenen ridders wil ze ook wel redden. Haar verzet tegen de normativiteit wordt niet gewaardeerd door de lakeien en koningin Bella, maar Roa zet door en verruilt haar jurk voor een harnas en gaat op zoek naar de bedreigde prinses. Ze beleeft een spannend avontuur met heksen, struikrovers, tovenaars en draken.

Ridder Roa en de gevaarlijke draak is in verschillende opzichten een bijzonder boek. Het eerste dat opvalt is het metafictionele karakter. Het verhaal is gelardeerd met andersoortige teksten zoals uitnodigingen, social media-berichten, recepten, een vlogtutorial en wegwijzers. Het boek begint met de sprookjesgeboden en eindigt met de door Roa herschreven regels. Tussendoor worden de regels van sprookjes steeds ter discussie gesteld. In de uitnodiging voor het bal heeft Roa al het nodige verbeterd. Van ‘lief’ heeft ze ‘stoer’ gemaakt en ze houdt niet van make-up, zoals haar moeder beweert, maar van voetbal.

Alles is queer in Ridder Roa. Tovenaar Bonno is verliefd op tovenaar Bink en zodra Roa de grote rode draak die Ayla gevangen houdt ‘mooi’ noemt, begint ze te stralen en vertelt ze over haar droom om aan de Miss Draak-verkiezing mee te doen. Als de draak ontdekt dat Ayla een beautyvlogger is, laat ze de prinses vrij. Samen vliegen ze naar het kasteel voor een make-over die natuurlijk ook gevlogd wordt.

Lammers’ moderne sprookje is een zogeheten AVI-boekje voor groep 5 van het basisonderwijs. Bibi Dumon Tak bekritiseerde in haar Albert Verwey-lezing de educatieve leesboekjes omdat ze te simpel en te fantasieloos zijn voor goed leesonderwijs. Er zijn inderdaad een heleboel slaapverwekkende AVI-boekjes, maar Lammers, die eerder kinderboeken schreef over een boer die verliefd is op de dierenarts en over een lammetje dat eigenlijk een varken is en daarom niet op alle Nederlandse basisscholen welkom is, laat zien dat het ook anders kan. Hij speelt met de genrenormen van het sprookje en laat de hoofdpersonen de gendernormen ondermijnen. Vrouwelijke ridders van kleur en een koninginnenechtpaar met een baby kennen we al uit Janneke Schotvelds sprookjesboek Het kattenmannetje (2019) en Avonturen van de dappere ridster (2020), maar Lammers is de eerste die de overwegend witte en heteronormatieve Nederlandse kinderliteratuur verrijkt met twee zwarte lesbische prinsessen die met elkaar trouwen als alle obstakels zijn overwonnen (‘En ze leefden nog superlang en heel erg gelukkig’).

Dat Roa en Ayla zwart zijn, is alleen op de tekeningen van Natascha Stenvert te zien; hun huidskleur wordt in de tekst niet gethematiseerd. Ook sommige lakeien, struikrovers, prinsen en ridders zijn zwart. Je zou de Ridder Roa-reeks (een bespreking van het tweede deel volgt binnenkort) subtiel intersectioneel kunnen noemen. De hoofdpersonen zijn lesbisch en zwart, maar etniciteit en rassendiscriminatie zijn geen thema’s.

Marie-José Klaver

Pim Lammers – Ridder Roa en de gevaarlijke draak. Met illustraties van Natascha Stenvert. Zwijsen, Tilburg. 58 blz. € 10,50.