Vrolijke gaysoap vol klassieke typetjes

Wilbert van der Steen, de meermaals gelauwerde stripauteur van het tweeluik Zon / Licht, tapt met zijn gaysoap Salto & Ubba uit een heel ander vaatje. Zelf zegt hij daarover: ‘Een tijd geleden realiseerde ik me dat er weinig oorspronkelijk Nederlandstalige strips zijn waarin lhbtqi+ de hoofdrol spelen. En dat terwijl het zo fijn is om jezelf in een verhaal te herkennen.’ Zodoende.

Het is interessant om te zien hoe Van der Steen die herkenning vormgeeft. De twee hoofdpersonen, Salto en Ubba, zijn een vriendelijk en liefhebbend stel. Salto is een tobberige bear – een stevige, behaarde man – die een burlesque performer is. Ubba is een interior designer met een elektrische cargobike – een influencer met een hipster-Stint, als het ware. Niet per se een doorsnee van de lhbtqi+-gemeenschap. Sowieso zijn alle types tamelijk extravagant en kleurrijk. Queers in een grijze trui herkennen niemand in de strip.

Misschien hoort dat bij het traject dat elders al een tijdje aan de gang is. In de VS waren de lhbtqi+-strips in eerste instantie ook gericht op zichtbaarheid, uitbundigheid en acceptatie: laten zien dat je er bent, en wie je bent, en hoe. Het waren strips met een emancipatoir laagje dat het verhaal regelmatig in de weg zat. Alles voor het idee dat strips niet per se heteronormatief hoeven te zijn.

Later werd die nadruk steeds minder en verschenen er strips waarin de hoofdpersonen nu eenmaal queer waren. Er werd niet meer bij stilgestaan: de onderwerpen veranderden van ‘hoe vertel ik het mijn ouders en hoe reageert de omgeving’ naar ‘mijn vriendin heeft een bitch van een vriendin en ik wil haar behoeden voor verdriet’ – Laura Dean keeps breaking up with me van Mariko Tamaki, bijvoorbeeld. Of de latere titels van Tillie Walden waarin de personages allemaal gay zijn, zonder dat daar zelfs maar één keer bij wordt stilgestaan. Het is, we zijn.

Bij Van der Steen zijn de figuren allemaal een tikje flamboyant, uitgesproken en bont. Dat is leuk voor het verhaal, voor het vlotte tempo van de vertelling, maar de klassieke typetjes maken de entourage meteen als die van een sitcom: de scènes zijn aan de ontbijttafel, in bed, in het café en op straat, met uitgesproken figuren die doen wat van ze verwacht wordt. Het is niet ingetogen, maar met grote gebaren. Dat is beslist geen diskwalificatie: het past bij de sfeer en maakt van Salto & Ubba een geestige soap die lekker swingt.

Salto ziet zijn inkomsten teruglopen omdat het toeristenseizoen voorbij is. Hij wil iets nieuws proberen maar weet niet wat. Hij zoekt, zoals Van der Steen het steeds noemt, een ‘project’: iets om zich in vast te bijten. Uiteindelijk dient de oplossing zich spontaan aan. Gelukkig maar, want het gemonkel van Salto kent geen grenzen. Stiekem vermoed je opzet; Salto houdt wel van een beetje extra aandacht.

Van der Steen zet Salto sterk neer. In dit deel – er komen meer boeken – zit Ubba duidelijk nog op de bijrijdersstoel: zijn tijd komt nog. Dat merk je ook in hoe het verhaal zich ontvouwt. Salto eist en krijgt veel meer aandacht dan Ubba, die hooguit af en toe een beetje mijmerend deelneemt aan het verhaal: “Lomperik. Je wilde gewoon dat ‘ie stopte. Ook al zou een project goed voor hem zijn.” Salto heeft intussen zijn eerste plannen al gesmeed: een workshop bearlesque, waarvoor hij drie totaal uiteenlopende figuren heeft weten te strikken. De workshoplessen zijn een hoogtepunt en hilarisch in beeld gebracht.

Omdat Salto en Ubba duidelijk niet uit hetzelfde hout zijn gesneden, kan Van der Steen excelleren in hun gesprekken: die zijn lekker aangezet. Daarmee heeft het iets weg van Zeep, het soapy tweeluik van Maarten vande Wiele over lust, list en lifestyle, vanwege het voortkabbelende gedoe en gemiep – helemaal als je Van der Steens cliffhanger erbij haalt: een kwaaie concullega van Salto die zijn invloedrijke vader inschakelt om Salto te gronde te richten. Alleen dat al doet uitzien naar deel 2.

Het album is de eerste titel van Van der Steens eigen uitgeverij Steenbook. Dat is een lovenswaardig initiatief, vooral vanwege de nadruk op de lhbtqi+-thematiek. Hopelijk zet deze publicatie het genre ook hier in gang; het ligt voor de hand dat er veel meer tekenaars in Nederland zijn die diversiteit in strips missen. Steenbook zou daar een mooie rol in kunnen spelen.

Dan is het wel zaak een grafisch vormgever aan te trekken, want ‘BOEK 1’ van Salto & Ubba is karig vormgegeven: een vrij kleurloze, gecentreerde kop in een broodletter op het voorplat en een lettering binnenin die de schwung behoorlijk uit de pagina’s haalt, vooral wanneer er veel gesproken wordt – en dat terwijl er echt niets mis is met de handlettering van Van der Steen. Op de achterkant staan de samenvatting en aanbevelingen gecentreerd onder elkaar, zonder lucht of opmaak. Het oogt allemaal wat knullig.

En dat is echt jammer, want deze strip verdient het om opgepakt te worden. En dan is uitstraling alles. Desondanks kan Salto & Ubba gemakkelijk uitgroeien tot een publiekslieveling, vooral als het tempo flink hoog blijft, liefst met twee of drie boeken per jaar. Deze twee heren moeten in de schijnwerpers blijven – iets waar Salto zich vast in kan vinden.

Stefan Nieuwenhuis

Wilbert van der Steen – Salto & Ubba boek 1. Steenbook. 88 blz. € 16,95.