Hoe jezelf te vergeven?

In de jaren dertig van deze eeuw is Oost-Groningen veranderd in een ‘exclusiezone’, een verboden gebied dat bewaakt wordt door robots. Een door aardbevingen kapot gemaakt, desolaat gebied. De Partij is inmiddels oppermachtig geworden. Het zijn geen prettige vooruitzichten, maar toch is De Mitsukoshi Troostbaby Company, de nieuwe vuistdikke roman van Auke Hulst, geen dystopie geworden.

Centraal staat het leven van de schrijver Auke van der Hulst, die onder het pseudoniem A.K. Anthony sciencefiction en slipstream schrijft. Slipstream is een genre waarin fantasy, sciencefiction en gewone fictie vermengd worden. Dat is precies wat er gebeurt in De Mitsukoshi Troostbaby Company. Schrijver Auke van der Hulst wordt door zijn redactrice gevraagd om een soort Privé-domein-achtig boek te schrijven terwijl hij bezig is met het schrijven aan zijn nieuwe roman De lasso van de tijd. Zo’n dagboek geeft de lezer een kijkje in de keuken van het schrijfproces.

In het dagboek maken we kennis met Scottie, dochter van de schrijver. Scottie is zeven jaar oud, maar bestaat slechts sinds kort, want ze is een geavanceerde, vermenselijkte robot. Gemaakt in Japan, geprogrammeerd met een geheugen waar de schrijver input voor heeft geleverd.

De dagboeknotities maken duidelijk waarom de schrijver een kind wilde. Een heftige, onstuimige relatie met Mila ligt daaraan ten grondslag. Als zij een jaartje in Myanmar verblijft en hij op bezoekt komt, raakt ze zwanger. Daardoor moet ze vervroegd terug naar Nederland en hier besluit ze, mede onder druk van haar ouders en met gemengde gevoelens over de toekomst van haar relatie met de schrijver, het kind niet te houden.

Daar zitten we bij de kern van de roman, want die gaat, onder veel meer, over het schuldgevoel dat een man kan hebben na een abortus en het verlangen naar een kind dat er niet is. De schrijver maakt duidelijk dat een vrouw recht heeft om te beslissen over haar eigen lichaam, maar dat het verdriet van een man nauwelijks onderkend wordt. ‘Over dat verdriet, en de gevolgen ervan, hoor je zelden iets – de meeste mannen houden zich groot.’ De relatie gaat dan ook kapot. Scottie is de vervanger van het kind dat zij niet hebben.

Na zo’n 150 bladzijden start de roman De lasso van de tijd van A.K. Anthony waarin ongeveer dezelfde liefdesgeschiedenis verteld wordt, alleen heten de hoofdpersonen dan Kaj en Sam. Daar word je wat kregelig van, want waarom moet je twee keer lezen over deze liefde? Die wrevel slaat na zo’n negentig bladzijden wel om in fascinatie omdat Kaj door een tijdreis, het is tenslotte sciencefiction, de mogelijkheid krijgt om de gemaakte fouten in de relatie te herstellen.

Auke Hulst schakelt nog enkele keren tussen het dagboek van de schrijver Auke van der Hulst en de sciencefiction van A.K. Anthony en ondanks dat dit boek in de toekomst speelt waarin menselijke robots met gevoelens en tijdreizen gewoon tot de mogelijkheden behoren, hebben we toch voornamelijk te maken met een psychologische roman die cirkelt rond een onverwerkt trauma.

Een psychologische roman met een sterk autobiografische kern, want daarvoor speelt Auke Hulst te nadrukkelijk met zijn eigen biografie. Dat blijkt niet alleen uit de naam van de schrijver Auke van der Hulst, maar ook uit de verwijzingen naar zijn eerdere romans, zoals Kinderen van het Ruige Land uit 2012. De hoofdpersoon daarin heet Kai (!) en hij groeit samen met zijn zus en nogal egocentrische moeder op in de door zijn vader gebouwde minivrijstaat. De dood van zijn vader (ongeluk of zelfmoord?), de vrijgevochten jeugd en de volstrekt onverantwoordelijke moeder komen in De Mitsukoshi Troostbaby Company terug al werken ze nu als contrast: is Kaj wel in staat om zijn schrijverschap te offeren voor een toegewijd vaderschap? Is de schrijver Auke van der Hulst wel in staat om een vader te zijn voor Scottie? En maak je daarmee de pijn van de abortus ongedaan?

Als er iets is wat therapie nooit heeft weg kunnen nemen, is het de overtuiging een misdaad te hebben gepleegd. Niet dat het afbreken van een zwangerschap een misdaad is, maar omdat mijn eigen tekortschieten misdadig was. Hoe jezelf te vergeven?

Die laatste vraag is cruciaal en schrijvers zijn bij uitstek de aangewezen persoon om via verhalen verlossing te vinden, een catharsis te creëren. Auke Hulst heeft niet voor die gemakkelijke uitweg gekozen. Robotmens Scottie ontwikkelt een somber eigenbeeld waar de schrijver geen vat op heeft. Kaj kan terugkeren naar zijn verleden, maar maakt nieuwe fouten. Het verhaal heeft na 600 bladzijden geen echt eind.

Ik denk dat elk leven bestaat uit de nagalm van een handvol scènes waarin de kernthema’s van het bestaan – liefde, eenzaamheid, dood – het helderst tot expressie zijn gekomen. Door die sleutelmomenten steeds weer in een andere vorm, te gieten hoopte ik het leven (mijn leven) te benaderen en te veranderen – literatuur als herbeleven, herlezen en herschrijven van het eigen bestaan. Maar ik hou rafelranden vast.

Misschien is dit boek de beste manier om je verlies te incasseren.

Coen Peppelenbos

Auke Hulst – De Mitsukoshi Troostbaby Company. Ambo|Anthos, Amsterdam. 608 blz. € 26,99.

Deze recensie verscheen eerder in een iets kortere versie in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 26 november 2021.