Vorig jaar vertaalde ik het wereldwijd meest gelezen werk van de Tsjechische auteur Michal Ajvaz. Eerder dit jaar verscheen het onder de titel De andere stad bij Uitgeverij kleine Uil. Sindsdien krijg ik respons uit allerlei hoeken. Soms zijn de reacties net zo onvoorspelbaar als het verloop van De andere stad.

Lezers deelden met mij welke associaties ze hebben, welke beelden ze erbij zien. Bij welke passages ze in de lach schieten, ook bij herlezing. Of wat ze fysiek ondervinden tijdens het lezen. Soms leidt dat tot zeer persoonlijke ontboezemingen.

Een greep uit de reacties. ‘Ik las het in één ademtocht uit, wat een pageturner!’ Een andere lezer minderde juist vaart: ‘Het zet me zo hard aan het denken, dat ik het keer op keer weg moet leggen. Voor het slapen lees ik er niet meer in, anders doe ik geen oog dicht.’ Weer een ander ervoer het als een fascinerende expeditie door een tot leven gekomen schilderij van Jeroen Bosch.

De andere stad blijkt ook een aansporing tot het concretiseren van plannen: ‘Praag stond al jaren op mijn verlanglijstje. Nu ik dit boek gelezen heb, ga ik er zeker naar toe. Het is sowieso een prachtige stad vol verhalen.’

Aan de hand van een klein detail kan Ajvaz het geheugen kennelijk wakker schudden. Zijn beschrijving van een vergeelde voetbalposter in een Praagse kroeg gaf weer kleur aan iemands minstens zo vergeelde herinneringen aan een reis door Tsjechië.

Tja, die herkenbaarheid. Wandel je als lezer net op je gemak met de protagonist op de Karelsbrug, brengt het verhaal je pardoes uit je comfortabele evenwicht. Je valt nog nét niet over de balustrade in de Moldau. Alhoewel, in een ander hoofdstuk…

Een kenner van Praag vond zichzelf al lezend – o zo opgetogen – terug op plekken die ze kent als haar vestzak. Maar telkens als ze in nostalgisch gemijmer dreigde te verzinken, werd ze met harde hand die andere stad ingetrokken. Ze herleest het boek intussen, want ‘dat overschrijden van die grens geeft me telkens een kick.’

Een lezer die met hulp van psilocybine op gezette tijden door de geest reist, vergeleek De andere stad zelfs met wat hij tijdens zo’n trip ervaart.

Voor wie de roman nog niet las en aarzelt om eraan te beginnen: lees de recensie van Kees Merckx. Een betere gids door De andere stad kun je je niet wensen. En las je het boek al, bedenk dan wat de  – door Ajvaz uitvoerig bestudeerde –  schrijver Jorge Luis Borges een personage in de mond legt:

[…] het gaat niet om het lezen, maar om herlezen.

Tieske Slim