Moderators als poortwachters van de overheid

‘In dit geval zijn vooral belangrijk: afstand houden, thuiswerken en voor kwetsbare kleurlozen eventuele zelfquarantaine’. Op dat ‘kleurlozen’ na zou je denken dat we hier te maken hebben met een voorlichtingsbrochure van de overheid over hoe coronabesmetting te voorkomen. Niets is minder waar: dit is een citaat uit een fictief literair werk: de tweede roman van schrijver en muzikant Aafke Romeijn, getiteld 7B. ‘7B’ is de naam van een nieuwe stad in de provincie Groningen in het jaar 2040. Een roman over de toekomst van Nederland dus, waar de huidige coronapandemie overduidelijk in resoneert. Wat betekent het voor de inwoners als door de overheid opgelegde regels en systemen leidend worden?

‘Een maquette van plexiglas, satéprikkers en karton die op magische wijze is opgeblazen tot monsterlijke proporties en achteloos in een leeg landschap is neergegooid’, ‘een conglomeraat van blokken, slurven, pleinen, verdiepingen’, ‘een transparant koepelvormig dak boven een park van tegels en gras tussen glanzende gevels’. Romeijn doet er alles aan om de plaats waar haar roman zich afspeelt goed tot de lezer door te laten dringen: een futuristisch gebouwencomplex vol enorme roltrappen, levensgrote pleinen en hoge woontorens. Een soort Metropolis op kleine schaal. In 7B wonen en werken voornamelijk militairen en oorlogsveteranen en moderators van ‘Konnekt’, een door de Europese overheid ontworpen sociaal netwerk. We maken kennis met militair Menno, zijn ‘kleurloze’ partner Hannah, moderator bij Konnekt en hun twee dochters Yaya en Timsen.

Wacht even, hebben we dit jaar niet eerder gelezen over moderators bij een sociaal netwerk? Het Boekenweekgeschenk Wat wij zagen van Hanna Bervoets gaf een goed beeld van de barre omstandigheden waarin mensen moeten werken die alle bagger moeten beoordelen die anderen willen posten. Misschien is het toeval maar ik zie het als een leuke literaire verwijzing dat de moderator in 7B Hannah heet. Gelukkig werkt ze samen met vriendin Merel in heel wat betere omstandigheden dan Bervoets’ moderatoren. In 2040 hebben we blijkbaar geleerd van de huidige omstandigheden en bij een door de overheid geleid sociaal netwerk heb je vele privileges als werknemer:

Moderators zijn de wervels in de ruggengraat van het bedrijf en worden ook dusdanig behandeld. Hannah en Merel werken niet meer dan achttien uur per week, waarvan ze maar tien uur daadwerkelijk content beoordelen, nooit meer dan twee uur per dag, om niet te lang blootgesteld te worden aan gruwelijkheden. (…) Moderators hebben ruime vakantiedagen en een bovengemiddeld salaris.

Verder werken ze in ‘groots opgezette ruimtes, waarin plek is voor overleg en reflectie’, krijgen ze ‘aantrekkelijke kortingen op moderne nieuwe koopwoningen’ en zijn er elke week intervisiesessies onder leiding van professionals. Zodra de overheid het overneemt, komt het goed.

De overheid heeft behoorlijk de touwtjes in handen in 7B. Via de nu al bekende kleurcodes is een permissiesysteem opgezet dat politie en veiligheidsdiensten in kunnen zetten om epidemieën en terroristische dreigingen tegen te gaan. Zodra de kleurcode van groen naar geel gaat, moet je als burger op je ‘Konnektpad’ permissie aanvragen om buiten te komen op drukke tijdstippen. ‘Ooit, nog geen tien jaar geleden, was het ondenkbaar dat de overheid beschikking zou hebben over de gegevens van iedere burger op elk moment van de dag’. Maar door aanslagen en epidemieën kwam de schrik er blijkbaar zo goed in te zitten, dat privacy onbelangrijk werd. En een van de veroorzakers van aanslagen is de uitbraak van ‘kleurloosheid’, een ziekte waar bijna de helft van de West-Europese bevolking aan lijdt, zo ook Hannah en haar dochters. Met toediening van een kleurstof via een ingebouwd kastje in de rug, kunnen kleurlozen een redelijk normaal leven leiden. Maar de beschikbaarheid van de grondstoffen voor die kleurstof hebben tot een oorlog met Turkije geleid en een scheuring tussen West- en Oost-Europa.

Romeijn haalt heel wat overhoop maar zet desondanks een intrigerende toekomstige maatschappij neer met net genoeg digitale vernieuwingen en herkenbaarheid om geloofwaardig te blijven. De uitgebreide beschrijvingen van de stad 7B vormen daarbij een authentiek decor waarin haar personages voortbewegen. Militair Menno wordt achtervolgd door spookbeelden van een verdwenen collega en vriend; moderator Hannah door een actie van collega en vriendin Merel. Zij heeft een filmpje van een marteling ‘gecleared’ (online gezet) en dat is niet onopgemerkt gebleven. De ECTA (European Counter Terrorism Agency) stuurt er meteen een geheimagent op af die als derde hoofdpersonage haar hoofstukjes krijgt in 7B.

Dat klinkt als een spannende politieke thriller en ook daar heeft 7B wel wat van weg, naast de dystopische roman die het is. Romeijn maakt zoveel werk van deze aspecten van haar verhaal, dat ze de personages een beetje lijkt te vergeten. Ze gaan wel degelijk leven en hebben elk een veelbelovend karakter maar maken weinig ontwikkeling door: hun verhaallijnen lossen uiteindelijk op in een beetje een teleurstellend slot. Ook de wat afstandelijke, bijna journalistieke schrijfstijl helpt niet mee om je echt in te kunnen leven. Maar misschien is dat ook niet de bedoeling: als de overheid het overneemt, is het individu niet meer belangrijk. En dat is beangstigend genoeg.

Martijn Nicolaas

Aafke Romeijn – 7B. De Arbeiderspers, Amsterdam. 240 blz. € 20,99.