Doodzieke man wordt actieheld

In De omweg van Gerbrand Bakker gaat een vrouw die terminaal ziek is naar Wales om daar haar laatste dagen in afzondering te slijten. De eerste honderd bladzijden van Als een mot van Lupko Ellen, vooral bekend als misdaadschrijver, lijkt dat spoor te volgen. De zevenenzestigjarige Jan van Rijssen vlucht naar het Engelse plaatsje Lexindale. Hij heeft kanker in een eindstadium en wil zich niet laten behandelen. Die mogelijk extra tijd in zijn leven wil hij niet kwijtraken aan ziekenhuisbezoek. Zijn vrouw is al overleden, zijn enige zoon woont in Australië.

Na die honderd bladzijden slaat Ellen een andere weg in die meer lijkt op Dit boek redt je leven van A.M. Homes. Daarin verandert een man zijn leven drastisch: opeens gaat hij van zijn lege bestaan iets zinsvols maken. Zo gaat Van Rijssen een beslissende rol spelen in het leven van enkele bewoners van Lexindale. Op een avond ontzet hij een meisje dat aangerand lijkt te worden door een stel jongens. Met zijn wandelstok weet hij een van de jongens nog een kaakbreuk te slaan, wat tamelijk heldhaftig is voor iemand die op andere momenten neervalt van de pijn en vermoeidheid.

Je komt niet heel veel over het verleden van Van Rijssen te weten. Hij is een geslaagd zakenman geweest en heeft in het verleden wel wat fouten gemaakt, maar die worden in een paar zinnen afgedaan. ‘Te succesvol, te veel geld, te veel te jonge vrouwen, te veel drank. Ik had metoo niet overleefd ben ik bang, en black lives matter ook niet.’

Als een mot is niet altijd even geloofwaardig. Het ene moment crepeert Van Rijssen van de pijn, op een ander moment acteert hij als een jonge god. Zo beleeft hij nog een erotische nacht met de uitbaatster van de pub waar hij logeert. Uit het niets blijkt hij ook opeens animaties te kunnen creëren voor de oude eigenaren van een landhuis die niet weten hoe ze hun bezit te gelde kunnen maken. Hij strooit met geld om dromen waar te kunnen maken van enkele mensen en is in zijn laatste dagen ook nog een soort drugskoerier en heler van gestolen boeken. Hoe sympathiek de beweegredenen achter zijn acties ook zijn: het is wat veel van het goede voor iemand die op sterven na dood is. De psychologische roman geeft de schrijver echter, met iets meer dosering in de toekomst, wel een nieuw literair leven.

Coen Peppelenbos

Lupko Ellen – Als een mot. Passage, Groningen. 264 blz. € 22,50.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 10 december 2021.