Het zespotige lieveheersbeertje, de koraalpanter, de grootoogmuiskarper en de olifeniks

Zowel het buitenformaat als de indrukwekkende cover van Terra Ultima doen de ondertitel de ontdekking van een onbekend continent alle eer aan; voornamelijk de ragfijn uitgewerkte en rijkgeschakeerde prent van vreemdsoortige fantasiewezens maakt bijzonder nieuwsgierig naar de inhoud.

In de ‘Inleiding’, geschreven door de (fictieve) dr. Noah J. Stern, bioloog en expeditiereiziger, krijgt de lezer wat meer aanwijzingen omtrent het ‘laatste continent’. Stern blijkt door Raoul Deleo, nog zo’n notoir ontdekkingsreiziger, benaderd om diens archief openbaar te maken. Aanvankelijk lijkt Stern wat in dubio:

Wat als ‘compleet verzorgde’ trips naar dit ongerepte continent ineens zouden opduiken in reisgidsen? Terra Ultima zou platgetreden worden, uitgerekend door dit boek. Dat wil ik niet op mijn geweten hebben.

Nadat hij z’n twijfels overwonnen heeft, biedt Stern een uitgebreid en gedetailleerd verslag van Deleo’s drie expedities naar Terra Ultima, opgetekend aan de hand van notities en dagboekfragmenten. Wie de auteur achter het pseudoniem ‘Noah. J. Stern’ mag zijn, valt niet op te maken, al suggereert Deleo in het colofon wel enkele namen. Hij of zij spreidt alleszins een knap staaltje stilistiek tentoon; de tekst werd door een nauwkeurig observator neergepend en overtuigt als het resultaat van een reëel uitgevoerde wetenschappelijke expeditie. Soms in een onderkoelde, dan weer in een enthousiasmerend wetenschappelijke stijl beschrijft Stern de wederwaardigheden van Deleo op het fascinerende continent. Humor is daarbij zelden veraf:

Deleo vindt zijn weg met de eenvoudige, maar beproefde methode van M. la Bonne Foi. Deze Franse maarschalk wist in 1853 al dat je het best je neus achterna kunt lopen (suivre son nez), waar je ook gaat.

Terra Ultima blijkt de habitat van de meest vreemdsoortige wezens, al delen ze een opvallend gemeenschappelijk kenmerk: ze bestaan allemaal uit geheel diverse onderdelen van echte dieren, van het zespotige lieveheersbeertje en de koraalpanter tot de grootoogmuiskarper en de olifeniks. De wetenschappelijke informatie mag soms wat karig uitvallen, toch omhelst ze doorgaans wel de grootte (in vergelijking met een mens), de Latijnse naam en enkele weetjes, o.a. over de voortplanting en leefomgeving. Over de toekantweelingkrab lezen we bijvoorbeeld:

De hersenen van de toekantweelingkrab zijn verdeeld over de koppen. Met de linkerkop neemt hij waar, met de rechter- stuurt hij zijn bewegingen aan. De koppen wisselen informatie uit, door hun snavels ritmisch tegen elkaar te tikken.

Af en toe stelt dr. Stern een markante vraag of maakt hij een kritische opmerking bij Deleo’s aantekeningen, bijvoorbeeld over het feit dat Terra Ultima voornamelijk als iets ‘leuks, snoezigs en oogstrelends’ wordt beschreven. Dergelijke toevoegingen verhogen de authenticiteit en zetten tot nadenken over de mogelijkheden van wetenschappelijke ondernemingen aan.

De vaak paginavullende en ronduit schitterende illustraties springen meteen in het oog en overtuigen als ware blikvangers. De opvallende precisie waarmee de gefingeerde dierenfiguren worden afgebeeld verraadt een ongebreidelde fantasie. De prenten worden afgewisseld met zogenaamde foto’s, schetsen met in de haast neergekrabbelde kernwoorden, documenten en kaarten van het nauwelijks betreden werelddeel. Zowel de geraffineerde schetsen als de gedetailleerde en kleurrijke aquarallen blijven de aandacht moeiteloos vasthouden en nodigen tot kijken en herbekijken uit. Het hoeft weinig betoog dat deze prenten het resultaat van een bijzonder intensief en weldoordacht proces zijn. De Nederlandse illustrator Raoul Deleo vertelt op zijn website en in interviews uitgebreid over de ontstaansgeschiedenis van Terra Ultima, een boek waaraan hij meer dan twintig jaar werkte. Dat levert een juweeltje op, zowel stilistisch als visueel, dat garant staat voor urenlang verwondering en een ruim en divers lezerspubliek zal aanspreken.

‘Als Deleo terug is van expeditie vier, kunnen we meteen aan de slag’ luiden Sterns laatste woorden. Daarmee houdt Deleo de suggestie van een vervolgdeel open en dat is absoluut iets om naar uit te kijken. Terra Ultima is voor mij met stip het allermooiste boek dat ik dit jaar in handen kreeg.

Jürgen Peeters

Raoul Deleo – Terra Ultima. De ontdekking van een onbekend continent. Lannoo, Tielt. 80 blz. € 25,99.