Recensie: Toon Tellegen – Tot de winter er op volgt
De geur van zachtroze zoethout
Toon Tellegen is een fenomeen. In november werd hij 80 jaar, maar hij publiceert in het tempo van een jonge hond. Nog niet zo lang geleden bracht hij een dierenboek uit, De egel, dat ben ik. En onlangs kwam Tot de winter er op volgt. Daarmee staat het aantal dichtbundels van Tellegen inmiddels op zo’n 34. Om stil van te worden.
Tot de winter er op volgt is erg goed. Tellegen maakt (zoals altijd) wat loodzwaar is vederlicht en van een enkel detail een indrukwekkende samenvatting. En dat allemaal lichtvoetig, met humor en een enthousiasmerende levenslust – ook als het over de dood gaat. Want wat loodzwaar is, maakt Tellegen vederlicht.
Moed houden moet
Als je oud bent, ben je altijd oud geweest,
als je jong bent zul je altijd jong blijven,
maar als je dood bent ben je alles,
en elke dag iets anderskinderen hollen naar buiten en roepen:
‘Moed houden! Wij gaan moed houden!’ik sta in de deuropening en zie ze verdwijnen,
ik heb het koud en denk:
moed houden moet, het is het enige wat werkelijk moet…het is een dag als alle andere en ik ga weer naar binnen,
ik heb nog één seconde te leven.
In het gedicht ‘De beslissingen’ schrijft Tellegen een soort necrologie. Maar dan een necrologie op basis van de beslissingen die de dichter niet heeft genomen. Een mooie paradox, want neem je niet ook een besluit als je zegt dat je iets niet besluit? Tellegen kijkt achter zich en zegt: ‘het is goed dat ik ze niet heb genomen, /
maar ik had ze wel moeten nemen’.
En daar blijft het bij. De dichter komt er niet meer op terug en kijkt voor zich ‘met nieuwe moed en onzekerheid’.
Wie ouder wordt, krijgt steeds meer om op terug te kijken. Ziet vrienden, wegvallen, familie en geliefden, in een wereld die alsmaar kleiner wordt. Mijmert over zoete herinneringen, die bij nader inzien niet helemaal kloppen. Bij wie oud is, zegt Tellegen opnieuw in een paradox, staat alleen de toekomst nog vast.
De geur van zachtroze zoethout
De geur van zachtroze zoethout in de lente
en niemand om van te dromen,
niemand om wakker van te wordenik hoor geritsel – maar niet van een brief, een jurk,
iets raakt mij aan – maar niet een hand, een monddie geur, die is van een verlepte aronskelk,
en die lente:
het regent, het is herfst en het blijft herfst
tot de winter er op volgt
Vorige week werd bekend dat Arnon Grunberg de P.C. Hooft-prijs krijgt, de jongste schrijver sinds jaren die de jury uitkoos. Laat het volgend jaar Toon Tellegen zijn. Ook zeer verdiend. Dat hij nog iets langer mag leven dan die ene seconde.
Matthé ten Wolde
Toon Tellegen – Tot de winter er op volgt. Querido, Amsterdam. 56 blz. € 15,99.
