Vragen over de essentie

Een graphic novel over Hipparchia, een onbekende filosofe uit het Griekenland van de vierde eeuw voor Christus: je moet er maar opkomen. Weinig striplezers zullen meteen geroepen zijn. En toch, wie zich aan het lijvige boek zet, is na een paar pagina’s al zo vertrouwd met de omgeving, de mensen en de situatie dat het halverwege bijna verwonderd dat het zo actueel aanvoelt. Dat is een grote verdienste.

Vijf jaar werkte Barbara Stok aan haar nieuwe graphic novel, zo valt te lezen in de epiloog die ze in De filosoof, de hond en de bruiloft opnam: onderzoek, leeswerk, colleges; ze liet geen kans onbenut om zich in de filosofie onder te dompelen, een fascinatie waarover ze vol passie schrijft. Tijdens haar vorserswerk ontdekt ze dat er maar weinig over vrouwelijke filosofen bekend is, Hipparchia is een van de weinigen. En dan nog: iets meer dan een pagina wordt er niet aan haar gewijd in de geschiedschrijving. Het zet Stok op het spoor van waar haar boek ook over gaat: de positie van de vrouw in de klassieke oudheid.

Maar de actualiteit is nooit ver weg en dat maakt De filosoof, de hond en de bruiloft zo razendknap en interessant. Hipparchia van Maroneia behoorde tot de cynici, een filosofische stroming die zich keerde tegen allerlei maatschappelijke rangen en standen, tegen opgelegde normen en conventies en die bovendien een minimalistische, zeg maar karige, levenswijze nastreefde. Ze ontmoet Crates, een vreemde snuiter die zich niet hecht aan bezit en zaken die voor anderen als vanzelfsprekend worden gezien. In gesprekken met mensen op straat stelt hij alle conventies steeds ter discussie en Hipparchia raakt in de ban van deze figuur.

Het verhaal wordt mooier: Hipparchia is namelijk niet voor niets in Athene. Zij staat op het punt in het huwelijk te treden met een voorname knaap uit een rijk geslacht: het zal haar aan niets ontbreken en juist die gedachte gaat met haar aan de haal. Ze gaat twijfelen en Crates, met zijn onconventionele denkbeelden, zet haar hele wereld beeld – en dat van de lezer – op zijn kop. Stok doseert dat perfect: door steeds vragen te stellen die wij ons in de huidige tijd ook best mogen stellen. Vragen over de essentie, over wat wezenlijk is, nastrevenswaardig. Kortom, hoe je een goed mens kan zijn – en wat dat inhoudt.

Door het rustige, overzichtelijke tekenwerk van Stok – haar handelsmerk, met grote tekeningen, twee stroken per pagina en weinig friemelige details – haalt ze de vaart behoorlijk uit het leeswerk. Je voelt als lezer dat je geen haast hoeft te hebben en dat komt de zeggingskracht van haar verhaal ten goede. Het geeft je genoeg tijd voor zelfreflectie. Je denkt: hoe kunnen die twee tegendraadse types uit de oudheid ook nu nog mensen inspireren? En wat is er dan feitelijk veranderd als blijkt dat hun ideeën nog steeds gelden en de maatschappij in veel opzichten nog steeds langs dezelfde lijnen is uitgetekend? Zie, de lezer gaat bij zichzelf te rade: De filosoof, de hond en de bruiloft gaat verder dan een anekdotisch verhaal over een bijzondere vrouw.

Deze graphic novel kan met gemak een belangrijke plek veroveren in ons onderwijssysteem. Op een rustige manier worden allerlei complexe kwesties behandeld, zonder dat de lezer zich van tevoren moet inlezen over de klassieken of wat dan ook. Dit boek zet aan tot lezen, praten en luisteren. De filosoof, de hond en de bruiloft geeft zoveel hapklare stof tot nadenken dat een veertienjarige er prima mee uit de voeten kan. Maar ook de volwassene die het allemaal al wel weet, zal vaak genoeg even terug worden geworpen: waarom leef ik zoals ik leef? Waarom gaat alles klaarblijkelijk al eeuwen volgens hetzelfde stramien? Waarom leren we niet dat het anders kan? Het gaat misschien niet eens zozeer om vrijdenken, maar om de dingen eens op een andere manier te zien. En wie weet zetten Hipparchia en Stok hier gewoon iets in gang. En laat dat nu net de wens zijn die Stok aan het einde van haar epiloog uitspreekt. Missie geslaagd.

Stefan Nieuwenhuis

Barbara Stok – De filosoof, de hond en de bruiloft. Nijgh & van Ditmar. 296 blz. € 24,99.