Die Verwandlung (in vertaling)

‘Ik schrijf goed in het Nederlands, dat is voor vertalen misschien wel het voornaamste.’ (Nini Brunt in een interview met Margaretha Ferguson, in Het Vaderland, 10 februari 1968.)

‘Je schuift net zo lang met woorden heen en weer tot ze op hun plaats vallen.’ (Idem)

‘Je komt er altijd uit, als je je maar goed kunt uitdrukken in je eigen taal.’ (In een interview met Corine Spoor, in De Tijd, 12 september 1980.)

‘Ik heb natuurlijk een grote literaire ontwikkeling èn ik schrijf heel goed. Voor vertalen vind ik dat het belangrijk is dat je goed Nederlands kent.’ (Idem)

Als men op de veelgeprezen zoekmachine Google de naam intikt van deze in 1984 overleden ‘Nestrix der Nederlandse vertaalsters’ (zo genoemd in het Zwartboek ‘Geef ons heden’, Amsterdam: Instituut voor vertaalkunde, 1980) dan vindt men dat Nini Brunt geboren werd in 1895 met de toevoeging: (131 jaar oud).

[Behalve de Google-wijsheid heb ik bovenstaande interviewfragmenten gevonden in Filter, ‘Tijdschrift over vertalen.’ Jaargang 2013.]

*

De uitgave van De gedaanteverwisseling van Franz Kafka die ik bezit is de vierde druk (1972) van Een hongerkunstenaar en andere verhalen, een pocket in een cassette van vijf, in 1963 op de markt gebracht door uitgeverij E.M. Querido, in de vertaling van Nini Brunt, een vertaling die zich nog het best laat kenschetsen als een grabbelton aan missers.
        Hier volgt een dertigtal:

  1. (…) en bovendien wordt mij nog de plaag van het reizen op de hals geschoven. (p. 38)
  2. De deken van zich afgooien was eenvoudig genoeg; hij behoefde zich maar een beetje op te blazen en zij viel vanzelf. (p. 40)
  3. ‘Al zeven uur,’ zei hij in zichzelf, toen de wekker opnieuw sloeg. (p. 41)
  4. Zijn rug scheen hard te zijn; die zou de val op het kleed wel niet deren. (p. 41)
  5. Het grootste gevaar was, dat hij rekening moest houden met de harde slag, die het zou geven. (p. 41)
  6. ‘Ik kom dadelijk,’ zei Gregor langzaam en voorzichtig en bewoog zich niet om geen woord van de gesprekken te verliezen. (p. 43)
  7. (…) en klopte weer aan de deur. (p. 44)
  8. (…) Ik spreek hier in naam van uw ouders en uw chef en verzoek u ernstig ogenblikkelijk om een duidelijke verklaring. (p. 44)
  9. (…) maar daar u mij hier nodeloos mijn tijd laat verliezen, weet ik niet, waarom uw ouders het ook niet zouden horen. (p. 45)
  10. Houdt u zich toch niet op, meneer de procuratiehouder, ik kom dadelijk zelf in de zaak (…) (p. 45)
  11. Het ontbijtservies stond nog in grote hoeveelheid op tafel (…) (p. 48)
  12. Op pp. 50 t/m 53 leest men vijf maal ‘in het geheel’ en tweemaal ‘geheel’.
  13. (…) zette Gregor zich in beweging en kroop de kamer op en neer. (p. 53)
  14. Dat schrikte hem dadelijk op (…) (p. 59)
  15. Wellicht wilde zijn zuster hun een misschien slechts kleine verdrietelijkheid besparen (…) (p. 56)
  16. Alleen zijn zuster was Gregor nog na gebleven (…) (p. 58)
  17. (…) in tegenstelling met Gregor (…) (p.58)
  18. Wanneer het gesprek op de noodzakelijkheid van geld verdienen kwam, liet Gregor in het eerst altijd de deur los (…) (p. 59)
  19. De eerste veertien dagen konden zijn ouders het niet over zich verkrijgen (…) (p. 61)
  20. (…) dat hij zich tot zijn eigen verbazing losliet en op de grond plofte.(p. 62)
  21. (…) en toen zette zij het zich in haar hoofd (…) (p. 62)
  22. (…) het gezicht van de lege muur beklemde haar. (p. 63)
  23. (…) anders kon hij zich niet verklaren, hoe hij er in ernst naar had kunnen verlangen. (p. 63)
  24. (…) maar zijn zuster was helaas van andere gedachten (…) (p. 63)
  25. (…) en hij kon zich niet verhelen (…)dat hij dit alles niet lang meer zou uithouden. (p. 65)
  26. Grete nam nu zonder zich langer op te houden, zoveel flesjes als zij maar dragen kon (…) (p. 66)
  27. Gregor trok het hoofd van de deur weg en wendde het zijn vader toe. (p. 67)
  28. (…) daar men een kamer van de woning aan drie heren verhuurd had. (?) [Bedoeld wordt dat er drie kamers in de woning verhuurd waren] (p. 73)
  29. Overigens joeg niemand hem, het werd alles aan hem overgelaten. (p. 80)
  30. Op p. 84 tweemaal ‘in het geheel’ en eenmaal ‘geheel’.

Tot zover de Nestrix, de grande dame van het vertalers gilde, rond het midden van de twintigste eeuw.

Hoe het mogelijk is dat uitgeverij Querido dit krakkemikkige Nederlands ooit als vertaling heeft geaccepteerd, laat zich door mij niet raden en waarom men vervolgens geen reden heeft gezien om in drie opeenvolgende drukken alsnog in te grijpen, is een bewijs van grove nalatigheid en minachting voor de literatuur.

Er valt in dit verband nog een gerelateerde anekdote te memoreren, eveneens afkomstig uit het vertaalblad Filter.

In oktober 1976 ontvangt uitgeverij Querido een brief van ene Jurrian Leeflang, die de aandacht wil vestigen (…) op het feit dat de bundel Een hongerkunstenaar en andere verhalen van Kafka een verhaal bevat dat door een interpretatiefout van de vertaalster zo goed als om zeep geholpen is. Het betreft Jozefine, de zangeres of het muizenvolk, een verhaal dat (…) over muizen handelt, hetgeen mevrouw Brunt geheel en al schijnt te zijn ontgaan te oordelen naar [aan] de hardnekkigheid waarmee zij “pfeifen” door “fluiten” vertaalt i.p.v. “piepen”. Briefschrijver vraagt hoe het toch komt dat die fout vier drukken gelijkelijk ontsiert en stelt ‘Onwil uwerzijds om – eenmaal getipt – de fout te herstellen sluit ik uit. De volgende dag al stuurt uitgever Reinold Kuipers de brief door met het verzoek om de opmerking te bekijken. Kennelijk achtten Brunt en de uitgever het niet opportuun om de vertaling te wijzigen. Ook in de meest recente druk van het Verzameld werk is er nog altijd sprake van fluitende muizen.

Daartegenover staat dat uitgever Geert van Oorschot haar vertaling van Brieven aan Felice  als ‘meesterlijk’ kwalificeert. En ook Willem van Toorn, die later samen met germaniste Gerda Meijerink een hervertaling maakt van Die Verwandlung, is uitgesproken positief: ‘de kwaliteit van Nini’s werk is uitzonderlijk’. (Waarom er dan een nieuwe vertaling moest komen blijft in duisternis gehuld.)
        Ab Visser in de Leeuwarder Courant (1977) twijfelt evenmin: ‘De bekendheid die zij geniet, dankt zij aan haar voortreffelijke vertaalwerk (o.m. Franz Kafka).’ Volgend op de zin: ‘Niet velen zullen de naam van Nini Brunt kennen’, hetgeen wel een zeer curieuze combinatie oplevert.
        Altijd wat.

L.H. Wiener