Vermaak waarbij je na mag denken

Anomalie van Hervé le Tellier is op vele manieren te lezen. Een van die manieren is als puur vermaak, of als Netflixserie, zoals in de NRC in een lovende recensie stond. De roman, die dit jaar de Prix Goncourt won, kan ook gelezen worden als een aanzet tot allerlei ingewikkelde gedachten. Een lezer kan zich ook een speurder wanen en proberen alle culturele verwijzingen op te sporen, alle symbolen een betekenis te geven of onderzoeken welke meta-opmerkingen in het boek over het boek zelf gaan. Daardoor kunnen vele type lezers veel plezier aan deze roman beleven.

De verhaallijn is even verontrustend als origineel. Een vliegtuig komt in een storm terecht en landt na wat turbulentie. Hetzelfde vliegtuig, met dezelfde mensen erin, landt vier maanden later wederom. Opeens zijn er van die personages twee exemplaren, met als enige verschil dat de personages die eerder zijn geland (in het boek krijgen die het suffix March) vier maanden ouder zijn, vier maanden langer hebben geleefd dan de personages die in het latere vliegtuig zijn geland (die dan June

Wetenschappers staan voor een groot raadsel. Voor deze situatie zijn procedures gemaakt, meer als dronken grap, die nu in werking treden. Wiskundigen, natuurkundigen worden bij elkaar gezet om deze verdubbeling te verklaren. De werkhypothese is, en nu wordt het wat ingewikkeld, dat onze werkelijkheid niet echt is maar geconstrueerd en dat de maker een foutje heeft gemaakt, de zogenaamde anomalie, de afwijking. Waarom deze wereld er dan wel is, geeft aanleiding tot wilde speculaties. Dan begint ook de president van de Verenigde Staten zich ermee te bemoeien. Het is moeilijk om daar niet Donald Trump in te herkennen en te gniffelen. Hij noemt de mogelijkheid van de hand van God. Dan wordt het nog iets ingewikkelder, want van de grootste religies komen vervolgens geleerden bij elkaar die iets van de dubbele personages moeten vinden. Nog los van het probleem wie van de twee het origineel is en wie de kopie, is de cruciale vraag: kan een mens ontstaan zonder tussenkomst van God (in welke vorm dan ook)? Zal het lukken alle gelovigen ervan te overtuigen dat de dubbele personages geen duivelsgebroed zijn?

Verder wordt er veel ingezoomd op verschillende personages. Zo komen ze er allemaal achter dat er een dubbelganger is, en gaat iedereen er op een andere manier mee om. Een efficiënte huurmoordenaar zal wat anders doen dan een zoontje dat opeens twee moeders heeft. Een relatie die verbroken werd, krijgt opeens een kans. Een schrijver schreef Anomalie en pleegde zelfmoord, hoe gaat zijn dubbelganger om met een herrijzenis en alle roem? Dat boek binnen het boek wordt overigens vaak geraadpleegd om de dubbeling te kunnen verklaren. De schrijver (nu: Hervé le Tellier) neemt zelfs een citaat uit Anomalie van Victor Miesel (het personage dat schrijver is) op als motto, wat het geheel nog duizelingwekkender maakt. Er worden filosofen bij gehaald, acteurs, schrijvers, maar die worden nooit opgedrongen. Het blijft vermakelijk om te lezen als al die verwijzingen aan je voorbij laat gaan, en je gniffelt een keer extra als de verwijzing je wel bekend voorkomt.

Erik-Jan Hummel

Hervé le Tellier – Anomalie. Vertaald door Andreas Dijkzeul. Xander, Haarlem. 304 blz. € 21,99.