De kunstenares die zichzelf niet ziet

Aan de vooravond van een diner ter ere van kunstenaar Ray Hanrahan herinnert zijn vrouw Lucia Hanrahan, ook kunstenaar en hoogleraar aan het prestigieuze Goldsmith College, zich alle manieren waarop hij haar carrière heeft gedwarsboomd. Uit haar angst voor een telefoontje van haar galerist Marie-Claude (‘laat het slecht nieuws zijn’) blijkt dat Ray haar nog steeds geen succes gunt. Het is aan Lucia zijn fragiele ego te beschermen, anders is het hommeles thuis.

Lucia is not without ambition; this used to be her only secret. Protecting Ray from this, keeping him confident, unfurious, has been her life’s work
(…)
It’s like playing Jenga: any threat to his self-esteem, a tiny wobble and the whole thing comes crashing onto your knuckles. Sometimes he cries, and what woman can resist a crying man? They’re so bad at it; it takes so much. What if Marie-Claude is the bearer of good news?

‘Tolstoy is an idiot.’ Met deze uitspraak begint Ray het verhaal. Hij geeft meteen toe dat hij nooit Misdaad en straf heeft gelezen. ‘And no, before you ask, I haven’t read whatever the book is, Crime and Bloody Punishment.’ Dat de uitspraak ‘Alle gelukkige gezinnen lijken op elkaar, elk ongelukkig gezin is ongelukkig op zijn eigen wijze’ uit Anna Karenina komt, durft niemand te zeggen. Ray is niet een man die je verbetert, zeker niet in zijn eigen huis. Hij vindt zijn eigen gezin op een unieke manier gelukkig, en maakt Lucia, zijn voormalige studente die inmiddels 54 is, verantwoordelijk voor dat geluk. Als zij te zelfstandig is, volgen lange tirades over hoe zij op zijn succes parasiteert, haar carrière te danken heeft aan geflirt en haar werk in haar atelier ten koste gaat van het geluk van hun (volwassen) kinderen.

Ray en Lucia Hanrahan zijn de hoofdpersonen van de roman The Exhibitionist van Charlotte Mendelson, die is genomineerd voor de Women’s Prize for Fiction 2022. Als de roman begint, verzamelen Lucia en dochter Jess moed om naar huis te gaan voor het feestelijke etentje dat voorafgaat aan de opening van Rays eerste expositie sinds de jaren negentig van de vorige eeuw. De jongste dochter Jess, lerares in Schotland, is bang voor haar vader omdat hij altijd kritiek op haar heeft. De oudste twee kinderen, Patrick en Leah, wonen nog thuis. Patrick, ruim 30, wil een baan in een andere wijk van Londen en op kamers, maar dat verbiedt zijn vader. Jess is niet langer veilig in Schotland want haar vriend Martyn wil niets liever dan naar Londen verhuizen, zijn intrek nemen in het reusachtige ouderlijk huis in Camden, dat ook als personage in het boek fungeert, om deel uit te maken van het gezin van zijn schoonvader, die hij mateloos bewondert.

Marie-Claude blijft bellen tijdens wat een feestweekeinde voor Ray had moeten worden omdat ze groot nieuws heeft dat ontzettend goed is voor Lucia’s carrière. Als zij vertelt welke grote opdracht de beeldhouwer krijgt, wordt de lezer langzaam duidelijk dat de grote comeback-expositie van Ray uit vier slechte schilderijen bestaat, en niet uit tientallen nieuwe werken zoals hij steeds suggereerde. Lucia durft de opdracht niet aan te nemen omdat het duidelijk is dat Rays artistieke leven voorgoed voorbij is. Nog meer succes van haar zal hij niet aankunnen.

De korte vertelde tijd in The Exhibitionist is – het verhaal speelt zich af van vrijdagmiddag tot en met zondagmiddag – is een dynamische aaneenschakeling van gebeurtenissen, flashbacks, gedachten, herinneringen en ternauwernood afgewende rampen, verteld vanuit verschillende perspectieven. Het verhaal lijkt op een 21e-eeuwse versie van Mrs. Dalloway (1925) van Virginia Woolf. Uiteindelijk is het Lucia, een leeftijdgenote van Clarissa Dalloway, die vrijdagmiddag de boodschappen moet doen en het feestmaal voor Rays feestje moet bereiden. In de nacht na het debacle van de expositie doet de labiele Patrick een halfslachtige zelfmoordpoging in een vijver in het park en de kus die Clarissa Dalloway met Sally Seton uitwisselde, wordt in Charlotte Mendelsons roman eindeloos herhaald tussen Lucia Hanrahan en Priya Menon, de parlementariër met wie de kunstenares een verhouding heeft. Terwijl de affaire tussen Lucia en Priya per se geheim moet blijven omdat de volksvertegenwoordiger haar huwelijk met Sid en haar politieke carrière niet op het spel wil zetten, nodigt Ray Sukie Blackstock, de vrouw met wie hij een verhouding is begonnen toen bleek dat zijn vrouw borstkanker had, regelmatig thuis uit. Daar moet Lucia maar tegen kunnen.

The Exhibitionist is ontzettend grappig en droevig tegelijk. Rays egomanie en alle manieren waarop hij Lucia kleineert en zij hem probeert te ontzien, zijn zo absurd dat je af en toe wel heel hard moet lachen. Tegelijkertijd stemmen Lucia’s machteloosheid, haar emotionele afhankelijkheid van Ray en Priya en het afglijden van Jess in een relatie die erg op die van haar ouders lijkt heel treurig. Net als Mrs. Dalloway is Lucia niet goed in staat naar zichzelf te kijken. Iedereen weet dat haar relatie met Ray vreselijk is en dat zij een goede kunstenares is. Zij ziet het alleen zelf niet. Als lezer kun je alleen maar hopen dat ze aan het open einde de juiste beslissing neemt. Haar zoon, die net als Septimus Smith in Mrs. Dalloway niet in staat is een seksuele relatie aan te gaan (‘I don’t do touch’), is er wel in geslaagd te ontsnappen aan Ray en zit al in de trein op weg naar een vrije toekomst in Edinburgh.

Marie-José Klaver

Charlotte Mendelson – The Exhibitionist. Pan Macmillan, Londen. 336 blz. € 19,50.